2- 9 سیستم‌های بالابر و جابجايي

1-9-2 مقدمه

اين عنوان سیستم‌هایی را در برمی‌گیرد كه انسان‌ها و محصولات را با اسـتفاده از نيـروي بـرق جابجـا می‌کند.

اهميت نگهداري و تأمین برق براي اين سیستم‌ها در طيفي از شرايط مطلوب تا بحراني قرار دارد.

2-9-2 آسانسورها

در طراحي و اجراي سيستم برق آسانسورها موارد زير بايد موردتوجه قرارگرفته و رعايت شود:

الف ـ در مواردي كه دو يا چند آسانسور در ساختمان‌های سه‌طبقه به بالا مورداستفاده قرار می‌گیرد، آسانسورها يا هر مجموعه از آسانسورها (banks of elevators) بايد به منابع نيروي برق جداگانه‌ای اتصال يابد. مواردی وجود دارد كه نيروي برق پشتيبان بايد طي 15 ثانيه براي تمامي آسانسورها تأمین شود. براي صرفه‌جویی در انرژي چنانچه ظرفيت آسانسورها كافي بوده و تردد را بتوان تغيير مسير داد، در هنگام قطعي برق عادي می‌توان نيمي از آسانسورها را با استفاده از برق پشتيبان تغذيه نمود و نيم ديگر را حدود يك دقيقه پـس از قطعی برق عادي براي رساندن آسانسورهاي متوقف در بين راه به طبقه همكف بـه سيـستم بـرق پشتیبان متصل نمود.

ب‌ ـ در مواردي كه استفاده از آسانسورها براي كاركنان و بيماران حيـاتي اسـت، بهتـر اسـت از سيـستم انتقال نیروی خودكار با نظارت دستي استفاده شود، زيرا در صورت قطع برق در شب يا ايام تعطيـل ممكـن است اپراتورها و مسئولین نگهداري به‌موقع حضور نداشته باشند.

پ ـ سيستم تغذيه برق اضطراري نوعي آسانسور

يك سيستم انتقال برق اضطراري آسانسور در شكل 1-2 ارائه‌شده است. در اين شكل يك آسانسور انتخابي از طريق يك شينه بار حياتي از يك رايزر اضطراري تغذيه می‌شود درحالی‌که ساير آسانسورها از برق عادی تغذیه می‌گردد. در اين سيستم با استفاده از يك كليد انتقال خودكار براي هر آسانسور و يك سلكتور راه دورمی توان هر آسانسوري را از برق اضطراري تغذيه نمود و بدين ترتيب، در صورت قطع برق عادي، تخليه کامل ساختمان امکان‌پذیر می‌شود. موتور ـ ژنراتور و رايزر اضطراري را می‌توان با ظرفيـت لازم بـراي تأمین برق فقط يك آسانسور در نظر گرفت، كه به‌این‌ترتیب صرفه‌جویی در هزینه‌ها محقق می‌شود. ازآنجاکه كنترل سلكتور راه دور، كليدهاي انتقال خودكار و راه‌انداز موتور مستقل از كنترل آسانسورها می‌باشد، نـصب آن‌ها به سهولت امکان‌پذیر است.

شكل 2 -1: سيستم انتقال برق اضطراري آسانسور

ت‌ (regenerated power) ت ـ نيروي بازي

در آسانسورهايي كه با موتور ـ ژنراتور كار می‌کند، نيروي برق بازیافتی بايد موردتوجه قرار گيرد. در برخي کاربری‌ها در هنگام پايين آمدن آسانسور از موتور به‌عنوان ترمز استفاده می‌شود كه توليد برق نموده و به منبع نيرو برگشت داده می‌شود. در این‌گونه موارد درصورتی‌که از برق شهر استفاده شود مشكلي ايجاد نمی‌شود، ليكن در مواردي كه مولد برق به کار می‌رود باعث افزايش سرعت ژنراتور و آسانسور می‌شود. براي جلوگيري از سرعت اضافي آسانسور بايد حداكثر نيروي توليدي مشخص شود. مقدار مجاز جذب اين نيرو معمولاً برابر حدود 20 درصد ظرفيت مولد برحسب كيلووات است. درصورتی‌که نيروي پمپ شده به مولد بيش از 20 درصد باشد بايد بار ديگري مانند چراغ‌های اضطراري يا بار مصنوعي به مولد اضافه شود.

چراغ‌های اضطراري بايد براي حداكثر ايمني به‌طور دائمی به مولد اتصال يابد. بار مصنوعي بايد هنگام كار آسانسور به‌طور خودكار بر روي خط کلید زنی شود.

3-9-2 نقاله‌ها و پله‌های برقي

پله‌های برقي و نقاله‌ها ممكن است به برق اضطراري نياز داشته باشند زيرا در صورت قطع برق عادي افراد معلول برخلاف افراد سالم دچار مشكل می‌شوند.

امروزه، توسعه سیستم‌ها و افزايش تجهیزات، ارزيابي مجدد نيروي برق پشتيبان را ضروري نموده است. استفاده از نقاله‌ها براي تغذيه دام يا گردآوري تخم‌مرغ گرچه زماني براي تسهيل كار مطرح بوده است ليكن با توسعه وسعت استفاده از سیستم‌های مكانيزه و افزايش بستگي به نيروي برق امروزه قطع برق فاجعه‌آفرین خواهـد بـود و به همین دليل نياز به برق پشتيبان به‌عنوآن‌یک ضرورت اهميت بسيار دارد.

4-9-2 ديگر سیستم‌های جابجايي

نمونه سیستم‌های جابجايي يا انتقال كه به نيروي برق پشتيبان نياز دارد به شرح زير است:

- نقاله‌هاي مورداستفاده براي انتقال و تبديل مواد خام به كالاهاي ساخته‌شده.

- تجهيزات مورداستفاده در انبار براي انباشت بارها بـر روی‌هم و نقاله‌های حمـل كالاهـاي ساخته‌شده به وسايل حمل‌ونقل.

- پمپاژ مواد آبكي در لوله‌های طويل.

- نقاله‌هاي تغذيه احشام.

- نقاله‌هاي جابجايي گندم و مانند آن در سيلوها.

5-9-2 ضوابط فشرده نياز به نيروي برق اضطراري و پشتيبان براي سیستم‌های بالابر و جابجايي در جدول 4-2 ارائه‌شده است.

جدول 2 -4: ضوابط فشرده نياز به نيروي برق اضطراري و پشتيبان براي سیستم‌های بالابر و جابجايي

توجيه علت استفاده از سيستم نوع سيستم برق كمكي حداقل زمان برق كمكي حداكثر زمان قطع برق نوع كاربري

پشتيبان اضطراري

ايمني كاركنان تخليه ساختمان ادامه كار عادي × از يك ساعت تا بازگشت برق اوليه 15 ثانيه تا يك دقيقه آسانسورها

ادامه كار خط توليد

تنظيم زمان خاموش كردن دستگاه‌ها تداوم فعالیت‌های عادي × از يك ساعت تا بازگشت برق عادي 15 ثانيه تا يك دقيقه نقل‌وانتقال مواد

تخليه منظم ادامه كار عادي × از صفرتا برگشت برق عادي 15 ثانيه تا رفع نياز به برق اضطراري پله‌های برقي

2- 10 سیستم‌های مصارف يا تأسیسات مكانيكي

اغلب سیستم‌های مصارف مكانيكي همانند سیستم‌های مصارف برقي حائز اهميت هستند. این‌گونه سیستم‌های وابسته به يكديگر را مديران و مسئولین شرکت‌ها به‌طورکلی به‌عنوان سیستم‌های مـصرفي يـا تأسیساتی می‌نامند.

2-110- سیستم‌های نوعي تأسیسات مكانيكي كه به نيروي برق قابل‌اطمینان نياز دارد:

- هواي فشرده براي سیستم‌های پنوماتيك (pneumatic).

- خنک‌کننده با آب (شامل پمپ‌هاي برگشت، پمپ‌های فشار، هواکش‌های برج).

- آب چاه يا ديگر منابع آب پمپاژ شده براي استفاده كاركنان.

- سيستمهاي هيدروليكي.

- سيستمهاي فاضلاب (بهداشتي، صنعتي، طوفان).

- سيستمهاي گازي (طبيعي، پروپان، اكسيژن)، شامل كمپرسورها.

- سيستمهاي بخاري (کم‌فشار و پرفشار).

- سيستم تهويه (ساختمان و فرآيند).

- سيستمهاي خلاء.

- هواي فشرده براي ابزار دقيق.

گرچه اين فهرست كامل نمی‌باشد ليكن به مدير يا مهندس كارخانه در زمينه نيازهاي مختلف و زیان‌های بالقوه‌ای كه در صورت موجود نبودن نيروي برق ممكن است رخ دهد هشدار می‌دهد.

قطع برق براي مدت 1/0 تا 5 ثانيه می‌تواند باعث صرف وقت از چند دقيقه تا چند ساعت براي انجام تنظيمات لازم سیستم‌ها براي رسيدن به وضعيت پايدار و راه‌اندازی مجدد كارخانه شود.

2-210- خاموش نمودن منظم سیستم‌های تأسیسات مكانيكي

خاموش نمودن منظم سیستم‌های تأسیسات مكانيكي هنگامي قابل‌قبول است كه با استفاده کوتاه‌مدت از منبع تغذيه کوچک‌تر براي موارد زير همراه شود:

- نگهداري دما يا فشار بر روي دستگاه‌های گوگرد زن تا پايان ساخت محصول.

- نگهداري فشار هيدروليك تا پايان مرحله فرآيند در جريان، يا تا هنگامی‌که حذف فشار باعث زيان نشود.

- ادامه كار پمپ‌ها تا زماني كه تمامي آب فرآيندي قطع يا به مخازن فاضلاب برگردد. اين امر هنگامي جدي می‌شود كه آب آلوده به روغن و ديگر مواد زائد باعث طغيان شود و نياز به اقدامات ويژه براي جداسازي موارد مزبور باشد.

- ادامه كار سيستم تهويه براي تخليه هواي قابل‌انفجار تا پايان جريان عادي كار خاموشي دستگاه‌ها. پاک‌سازی هوا براي برخي فرآيندهاي خشك نمودن كوره حياتي است.

- جلوگيري از سرريز فاضلاب‌های بهداشتي قبل از پايان كار تخليه كاركنان.

- ادامه كار كمپرسورهاي گازي تا پايان فرآيندهاي بحراني.

اين فهرست براي انجام اقدامات لازم جهت خاموش نمودن منظم كارخانه كامل نمی‌باشد، ليكن براي هشدار به مهندس كارخانه براي تهيه يك برنامه خاموشي منظم كافي خواهد بود. بدين ترتيب مديريت كارخانه براي برنامه‌ریزی توجيه می‌شود تا در شرايط اضطراري غافلگير نشود.

2-310- موارد ديگر از خاموشي منظم

در مواردي كه خاموشي منظم قابل‌قبول نباشد يكي از روش‌های زير می‌تواند انتخاب شود:

الف ـ تداوم كار سیستم‌های مصارف مكانيكي بدون قطعي برق.

در اين روش ظرفيت كامل نيروي برق پشتيبان و سيستم برق بدون وقفه (UPS) بايد براي كنترل دیگ‌های بخار، كامپيوترها، رله‌های ضروري و راه‌اندازهای موتورها پیش‌بینی و در اختيار باشد.

ب ـ قبول قطعي برق تا بازگشت نيروي برق پشتيبان

در اين نوع سيستم ظرفيت كامل برق پشتيبان پیش‌بینی می‌شود و وظايف راه‌اندازی مجدد به علت ازکارافتادن راه‌اندازهای مغناطيسي موتورها و رله‌ها بايد انجام شود. گرچه نيروي برق براي مدت 1/0 تا 5 ثانيه قطع می‌شود ليكن 15 تا 30 دقيقه براي بازگشت به شرايط عادي كار دستگاه‌ها زمان موردنیاز خواهد بود.

2-410- ضوابط فشرده نياز به نيروي برق اضطراري و پشتيبان براي سیستم‌های تأسیسات مكانيكي در جدول 2- 5 ارائه‌شده است.

جدول 2 -5: ضوابط فشرده نياز به نيروي برق اضطراري و پشتيبان براي سیستم‌های تأسیسات مكانيكي (براي بررسي مقدماتي)

نوع سيستم برق

توجيه علت استفاده از سيستم كمكي حداقل زمان برق كمكي حداكثر زمان قطع برق نوع كاربري

پشتيبان اضطراري

ادامه توليد

جلوگيري از صدمه به دستگاه‌ها تغذيه سيستم حفاظت از حريق × از نيم ساعت تا بازگشت برق عادي 15 ثانيه آب (خنك كردن و كاربري عمومي)

تأمین خدمات به مشتريان ادامه کار آیی كاركنان × نامحدود تا ارزيابي از يك دقيقه تا رفع نياز آب (نوشيدني و بهداشتي)

جلوگيري از رفتن برق

توليد نيروي برق و بخار ادامه توليد

جلوگيري از آسيب به دستگاه‌ها × × يك ساعت تا برگشت برق عادي 1/0 ثانيه برق ديگ بخار

جلوگيري از سرريز

نگهداري تجهيزات خنک‌کننده تأمین نيازهاي بهداشتي ادامه توليد

ادامه كار ديگ بخار × نامحدود تا ارزيابي از 10 ثانيه تا رفع نياز پمپ‌هاي آب، بهداشــتي و توليــد مايعات

ادامه كار ديگ بخار

هواكش واحدهاي گازسوز

ادامه كار خنک‌کننده‌ها و گ رم کننده‌های ساختمان و توليد × × نامحدود تا ارزيابي از يك ثانيه تا بازگشت برق عادي فن‌ها و بادزن هاي تهويه و گرمايش