يادداشت:

1- بتن مصرفي از نوع C20 می‌باشد حداقل مقاومت بتن بر مبناي مقاومت استوانه‌ای استاندارد 200 kg/cm2 مقدار سيمان

. است 300 kg/m3 مصرفي

2- ميلگرد مصرفي آجدار و از نوع AIII است. حداقل مقاومت جاری شدن فولاد برابر 4000 kg/cm2 است.

3- حداقل ضخامت پوشش بتن dc در كليه قسمت‌ها تا ضخامت‌های 30cm برابر 4cm و براي ضخامت‌های بيشتر از آن 5cm است.

4- نوع سيمان بر حسب شرايط محيطي مطابق توصیه‌های آبا انتخاب می‌گردد.

5- براي ساخت و اجراي تونل انرژي رعايت استانداردها و ضوابط مربوطه ضروری است. [18]، [20]

6- ضخامت پوشش بتن در نقشه‌ها با فرض ايزولاسيون روي آن انتخاب شده است.

ضوابط ساخت و اجراي قطعات پیش‌ساخته

1- تاريخ ساخت قطعات و سازنده آن می‌بایست بر روي بتن حك گردد.

2- سطح قرارگيري مقطع بتني تونل انرژي می‌بایست کاملاً كوبيده شود.

3- عمليات اجرايي می‌بایست از پایین‌ترین نقطه اجرايي شروع شود بطوريكه قسمت زبانه تونل (TONGUE) در پایین‌دست قرار گيرد.

4- براي چيدن مقاطع بتني در كنار يكديگر از تجهيزات گودبرداري می‌توان كمك گرفت.

5-انتهاي مقاطع بتني قبل از اينكه به مقطع بعدي متصل شود بايد تمييز شود.

6- مقاطع تونل انرژي می‌بایست به نحوي متصل و قرار گيرند كه وقتي بر روي بستر زير تكيه می‌کنند با مقاطع ديگر يك خط صاف و يكنواخت ايجاد كند.

7- براي امكان جابجايي و حمل قطعات بايد قلاب مناسب يا هر وسيله ديگري كه به تائید مهندسين مشاور رسيده باشد پیش‌بینی گردد.

8- انبار كردن قطعات ساخته شده بايد به نحوي انجام شود كه بارگيري و حمل قطعات به محل نصب به سهولت امکان‌پذیر باشد و در جريان انبار کردن يا بارگيري قطعات صدمه‌ای به آن‌ها وارد نشود و مورد تائيد مهندسين مشاور باشد.

9- محل اتصال قطعات پیش‌ساخته بتني بايد از داخل و خارج با مواد ماستيك پر شوند.

10- هرگونه بار اضافي ناشي از ماشین‌آلات ساخت بايد در طراحي منظور شود.

11- کناره‌های مقطع تونل انرژي چنانچه مصالح سنگي پر شود حداقل بايد 90% باشد و چنانچه با مصالح ريزدانه لاي ماسه دار پر شود حداقل بايد 95% باشد. [21]

12- براي خاكريز سنگي در مجاورت تونل از قلوه‌سنگ با حداكثر اندازه 15 سانتيمتر استفاده می‌شود و لایه‌های خاكريز پایین‌تر از یک متر از سطح نهايي در لایه‌های 60 سانتيمتر با خاكريز سنگي كه اندازه سنگ‌های بزرگ‌تر از 15 سانتيمتر بيش از 5 درصد وزني مصالح باشد توسط غلتک‌های چرخ لاستيكي لرزنده سبك متراكم می‌شوند.

 معماري

13- لايه خاكريز يك متر فوقاني در لایه‌های 20 سانتيمتري با حداكثر اندازه 10 سانتيمتر با غلتک‌های چرخ لاستيكي سبك لرزنده متراكم می‌شود.

14- قطعات پیش‌ساخته بتني با يكي از روش‌های عمل آوردن در آب يا در بخار و يا با پوشاندن بتن بطوريكه دما كمتر از 6 درجه سانتی‌گراد نگردد و بتن همواره مرطوب نگهداشته شود می‌بایست به حداقل مقاومت 28 روزه برسد.

15- سطح صفحه ستون بعد از اجرا می‌بایست به‌صورت شاقولي و مسطح باقي بماند.

16- انحراف مجاز ساخت قطعات پيش ساخته به‌شرط زير می‌باشد:

16-1- ابعاد داخلي نبايد بيشتر از 1% از ابعاد طراحي تغيير كند و ابعاد ماهيچه نبايد بيشتر از 6 میلی‌متر تغيير كند.

16-2- ضخامت ديوار و دال نمی‌بایست بيشتر از 5% از ضخامت طراحي كمتر باشد در صورتی که بزرگ‌تر می‌توان باشد.

16-3- فاصله دو سطح مقابل از مقطع جعبه‌ای نمی‌تواند بيشتر از 10 mm/m نسبت به دهانه داخلي باشد حد ماكزيمم آن 16 میلی‌متر براي تمام دهانه‌ها تا مقدار 210 سانتيمتر و 19 میلی‌متر براي دهانه داخلي بيشتر از 210 سانتيمتر می‌باشد.

16-4- طول مقطع بتني پیش‌ساخته نمی‌بایست بيشتر از 10 mm/m از طول قطعه باشد و ماكزيمم مقدار 13 میلی‌متر براي تمام مقاطع می‌باشد.

16-5- موقعيت آرماتورهاي 10 براي دال و ديوار باضخامت 125 میلی‌متر و كمتر و برابر 13 براي ضخامت بيشتر از 125 میلی‌متر می‌باشد. [22]

6-4- آببندي

6- 4-1- كليات

انتخاب روش و شرايط آببندي به عهده مشاور است و در اين ضوابط صرفاً به معرفي روش‌ها و استانداردها پرداخته می‌شود.

مسئوليت نوع آب‌بند با توجه به شرايط طراحي و موارد مطرح‌شده در اين ضوابط به عهده مشاور می‌باشد.

نكته: صرف نظر از روش اجرا پيشنهاد می‌گردد حتی‌الامکان از ساخت تونل در زير تراز آب زيرزميني خودداري گردد زيرا علاوه بر مشكلات آببندي، اجراي عمليات ساختماني بسيار سخت و با صرف هزينه زيادي همراه خواهد بود. در صورت اجبار بـه اجرای تونل در زير تراز آب زيرزميني (دائمي يا فصلي)، ضروري است با اجـراي زهكـش مناسـب در اطـراف تونـل ضـمن حـذف نيـروي هیدرو استاتیک از روي دیواره‌ها ميزان رطوبت را نيز به حداقل رسانيد.

6-4-2 ميزان رطوبت قابل قبول در داخل تونل

ميزان رطوبت داخل بيش از آستانه شبنم مورد قبول نمی‌باشد.

6-4-3 جهت جريان انتقال آب

جهت جريان آب مورد نظر در اين بخش صرفاً از خارج تونل به داخل آن بوده و آببندي براي آن صورت می‌گیرد.

6-4-4 مناطق مختلف نفوذ آب

بر اساس ميزان نفوذ آب و روش‌های آببندي (عایق‌کاری)، مناطق نفوذ آب به دو بخش عمده تقسيم می‌شوند:

الف: درزها ب: بدنه

در صورتی که جذب زميني در محل عبور تونل مشترك مناسب باشد براي دفع آب‌های خروجي از كفشويهـاي داخـل تونـل از چاه‌های جذبي استفاده می‌گردد و در غير این صورت می‌باید در محل كفشويها چاله با ابعاد حداقل 50×50×50 سانتي متر احـداث و آب آن را توسط يك پمپ ثابت و لوله‌هایی كه آن را به خارج از تونل هدايت می‌کند تخليه نمود.

6-4-4-1- آببندي درزها

نكات عمومي مرتبط با آببندي (عایق‌کاری):

در هنگام انتخاب روش و مواد آببندي توجه به نكات زير ضروري است:

• ميزان رطوبت منطقه

• فشار هیدرو استاتیک موجود در بدنه و كف تونل

• مواد شيميايي موجود در خاك

• ضرورت و امكان تطبيق درزبند با جابجایی‌های احتمالي در درزها

 معماري

عموماً دو روش براي آببندي درزها وجود دارد:

الف – عایق‌کاری داخلي درزها ب – عایق‌کاری خارجي درزها

الف: عایق‌کاری داخلي درزها

در اين روش از حلقه‌های آب بندي استفاده می‌گردد كه بر روي زبانه قطعه قبلي نصب شده و با نصب قطعه بعدي و جفت شدن آن، عمل عایق‌کاری انجام می‌گیرد.

نوع و مشخصات فني حلقه‌های آببندي بايد بر اساس ضوابط و استانداردهاي معتبر باشد. [23]

روش‌های سنتي درزبندي داخلي مانند استفاده از طناب قيراندود يا كنف و سيمان و ديگر روش‌های مشابه بايد قبـل از شـروع كـار و پس از بررسی‌های لازم به تائيد مشاور برسد.

ب: عایق‌کاری خارجي درزها

دو روش براي عایق‌کاری خارجي درزها وجود دارد:

1- عایق‌کاری توسط نوارهاي درزبند

2- عایق‌کاری توسط مواد درزبند

1- عایق‌کاری توسط نوارهاي درزبند

در اين روش با استفاده از نوارهاي درزبند، درزها از سمت خارجي آببندي می‌شوند. ضروري است جهت آببندي درزهای زيرين و تماس با زمين تونل، اين نوارها قبل از نصب قطعات بتني بر روي زمين قرار گرفته و سپس با نصب قطعات، نوارها در قسمت روئي تونل به نحو مناسب به هم متصل شوند.

نوع و مشخصات فني نوارهاي درزبند بايد بر اساس ضوابط و استانداردهاي معتبر باشد. [24]

2- عایق‌کاری توسط مواد درزبند

اين مواد به‌صورت خميرهاي شيميايي تك يا چند جزئي در بازار موجود می‌باشند كه پس از استفاده، به‌صورت هوايي يا شیمیایی خشک می‌شوند. انتخاب اين مواد بايد با توجه به هزينه نسبتاً بالاي تهيه آن‌ها و همچنين توجه به پايه شيميايي آن‌ها براي جلوگیری از واكنش در مجاورت خاک‌های آلوده به مواد شيميايي صورت گيرد.

در اجراي اين گونه مواد توجه به نكات زير ضروري می‌باشد:

-ضرورت‌های فني و اقتصادي ايجاب می‌کند كه اندازه درزها جهت اعمال اين مواد در محدوده خاصي قرار گيرند، لذا ضروری است شكل و ابعاد درز بر اساس نوع ماده درزبند قبل از اجرا تعيين گردد.

 -در صورت عميق بودن درز، استفاده از مواد پركننده درز براي جلوگيري از مصرف بيش از اندازه مواد درزبند لازم است.

6-4-4-2 آببندي يا عایق‌کاری بدنه تونل

صرف‌نظر از روش اجراي تونل (به‌صورت پیش‌ساخته و يا درجا) به‌طور كلي دو روش براي جلوگيري از ورود رطوبت بـه داخل تونل از راه بدنه به شرح ذيل وجود دارد:

الف - استفاده از بتن آب‌بند

ب- اجراي پوشش‌های آب‌بند بر روي بتن تمام شده

الف: استفاده از بتن آب‌بند

هر قدر بتن داراي جرم حجمی بيشتري باشد به علت کم بودن خلل و فرج آن، ميزان نفوذ پذیری‌اش كم شده و مقاومت آن بالا می‌رود و همچنين پاياتر می‌شود. استفاده از روش‌های ذيل به‌طور منفرد يا تركيبي موجب آب بندي شدن بتن می‌شود:

- كاهش نسبت آب به سيمان

- استفاده از مواد افزودني معدني مانند میکرو سیلیس

- استفاده از مواد افزودني كاهنده آب

- افزايش عيار سيمان

- دقت در انتخاب نسبت‌های اختلاط

- ريختن، عمل‌آوری و مراقبت مناسب

- استفاده از مواد آب‌بند در بتن

الف-1- كاهش نسبت آب به سيمان

توصيه می‌گردد حتی‌الامکان نسبت آب به سيمان از 45 درصد كمتر اختيـار شـود. در ايـن حالـت خميـر سـيمان داراي حـداقل سوراخ‌های آبگذر خواهد بود.

الف-2 استفاده از مواد افزودني معدني مانند میکرو سیلیس

این‌گونه مواد داراي سه دسته عمده افزودنی‌های معدني خنثي، پوزولانها و افزودنی‌های شبه سيماني می‌باشند. در ايـن ميـان میکرو سیلیس يا دوده سيليسي از دسته پوزولانها در ايران بيشترين كاربرد را دارد. اين ماده به علت داشتن سـطح مخـصوص زيـاد می‌تواند سبب افزايش جرم حجمی بتن و كاهش نفوذپذيري آن شود. بعلاوه، اين ماده به علت دارا بودن مقدار زيادي (حدود 85 درصد) سيليس بلوري نشده، در مجاورت رطوبت ميل شديدي به واكنش با هيدروكسيد كلـسيم داشـته و خاصـيت سـيماني از خـود نـشان می‌دهد. لازم به ذكر است كه استفاده از میکرو سیلیس در تركيب بتن سبب افت شديد اسلامپ شده و معمولاً ضـرورت اسـتفاده از مواد روان کننده را ایجاب می‌نماید. ميزان مصرف مواد روان كننده برابر 7 تا 10 درصد ميزان وزني سيمان می‌باشد.

الف-3 استفاده از مواد افزودني كاهنده آب

عملكرد اصلي افزودنی‌های كاهنده آب، كاهش مقدار آب اختلاط به ازاء كارائي ثابت بتن است. به عبارت ديگر با مـصرف این افزودنی‌ها می‌توان رواني مشخصي را با نسبت آب به سيمان كمتر به دست آورد. لذا مصرف اين مواد نه تنها با كـاهش ميـزان آب به سیمان، بتني با جرم حجمی بيشتر و نفوذپذيري كمتر به دست می‌دهد بلكه با افزايش رواني بتن، عمليات جا دادن و تـراكم آن نیز بهتر صورت می‌گیرد. اين مواد به دو نوع كاهنده معمولي و كاهنده قوي آب تقسيم می‌شوند. انتخاب نوع مواد افزودني كاهنـده آب به ميزان مواد سيماني مصرفي و اسلامپ مبنا و هدف بستگي دارد. با توجه به اينكه اين مـواد اکثراً داراي خـواص جـانبي دیگری مانند ديرگيري يا زودگيري نيز می‌باشند روش و محدودیت‌های اجرايي بر انتخاب نوع آن‌ها تأثیر دارند.

الف-4 افزايش عيار سيمان

افزايش عيار سيمان در بتن بر افزايش مقاومت بتن و در نتيجه امكان دستيابي به مقاطع کوچک‌تر، سبب افـزايش جرم حجمی و کاهش نفوذپذيري می‌شود. لذا لازم است علاوه بر رعايت حداقل مقاومت مشخصه برابر 30 امگا پاسـكال، عيـار سـيمان مصرفی کمتر از 350 كيلوگرم بر مترمكعب نباشد.

الف-5 دقت در انتخاب نسبت‌های اختلاط

نسبت‌های دقيق اختلاط مصالح سنگي، مقدار آب و سيمان و نيز حداكثر قطر دانه‌ها، بايد با توجه به نوع سازه مشخص شـوند.

مصرف آب اضافي و بی‌رویه، باعث پايين آمدن جرم مخصوص و بالا رفتن نفوذپذيري می‌شود. ميزان اسـلامپ در مخلـوط بـتن، بايد همواره كنترل و اين ميزان به 50 میلی‌متر محدود شود. (افزايش اسلامپ در هنگام كار بايد با مصرف مـواد روان کننده صورت گیرد.)

الف-6 ريختن، عمل‌آوری و مراقبت مناسب

ريختن و عمل آوردن بتن در قالب و مراقبت، نقش بسيار اساسي در ساخت بتن توپر با ضريب نفوذپـذيري كـم خواهـد داشـت.

هنگام ريختن بتن بايد چنان عمل شود كه جداشدگي مواد متشكله رخ ندهد، چه اين امر باعث كرموشـدن بـتن و بـالا رفـتن نفـوذپذيري آن می‌گردد. براي بتن توپر، مراقبت بايد با دقت بيشتري انجام شود. هر چه نسبت آب به سيمان زيادتر باشد، دستيابي به بتنی توپر مشکل‌تر بوده و علاوه بر آن زمان لازم براي مراقبت و عمل آوري بتن افزايش می‌یابد. واضح است كه شـرايط ريخـتن، عمل‌آوری و مراقبت در كارخانه ساخت قطعات پیش‌ساخته بسيار بهتر و قابل‌کنترل‌تر از شرايط كارگاهي در اجراي بـتنهـاي درجـااست.

الف-7 استفاده از مواد آب‌بند در بتن

مشكلات مرتبط در استفاده از مواد آب‌بند در بتن به‌قرار زير است:

- قيمت فوق‌العاده زياد مواد

- حساسيت نسبت به سوراخ شدگی

- نياز به نيروي متخصص خصوصاً در اجراي اورلپ و اتصالات ب- اجراي پوشش‌های آب‌بند بر روي بتن تمام شده صرف نظر از اجرا، سه روش براي آب بندي تونل‌ها وجود دارد:

1- عایق‌های قيري

2- استفاده از اندودهاي آببندي ويژه

استفاده از ورق‌های پلاستيك و پي.وي.سي