توضیحات
فصل 5 شرايط هم‌جواری تأسیسات خاص و پرخطر در داخل تونل مشترك تأسیسات شهري
5-1 عبور لوله‌های گاز
5- 1-1 مقدمه
عبور لوله‌های گاز از داخل تونل به علت امكان نشت گاز و ايجاد خطر انفجار مجاز نمی‌باشد.
لوله‌های گاز داخل زمين دفن می‌گردند. [3]
در رديف 5-1-2 اين ضوابط، شرايطي كه در اجراي لوله‌کشی گاز و در هماهنگي با تونل مشترك تأسیساتی می‌باید رعایت نمود شرح داده شده است.
عبور عرضي لوله‌های گاز از داخل تونل نيز ممنوع می‌باشد و فقط در شرايط اجباري و استثنائي می‌توان جزئيـات خـاص برای محافظت از شبكه تهيه و آن نيز بايد به تائيد شركت ملي گاز ايران برسد.
5-1-2 ضوابط اجراي لوله‌کشی گاز مرتبط با تونل مشترك تأسیساتی
عمق لوله‌های دفني گاز اعم از فشار 60 پوند بر اینچ مربع (شبکه‌های شهري) و يا 250 پوند بر اینچ مربع (خطوط تغذيه) برابر قطر خارجي لوله بعلاوه 10/1 متر می‌باشد. (OD + 1.10 M).
قطر لوله‌های تغذيه كه فشار آن‌ها 250 PSI است 4 اينچ تا 48 اينچ می‌باشد.
قطر لوله‌های شبكه شهري از نوع فولادي 2، 4، 6 و 8 اينچ و نوع پلي اتيلن 63، 90، 125،110 و 160 میلی‌متر است.
لوله‌های شبكه شهري می‌توانند از نوع فولادي يا پلي اتيلن باشند ولي لوله‌های خطوط تغذيه فولادي هستند.
خطوط تغذيه گاز از قطر 10 تا 48 اينچ در صورت تقاطع با تونل بايـد از زيـر تونـل عبـور داده شـوند (OFF SET) و طبق جزئیات شكل (5-1) اخذشده از شركت ملي گاز ايران اجرا گردند.
درصورتی‌که ارتفاع روي تونل‌های كه اجرا شده كمتر از قطر لوله بعلاوه 110 سانتي متر باشد می‌توان عمق مجاز عبور لوله گاز را به حداقل 90 سانتي متر بعلاوه قطر لوله كاهش داده (OD + 90 cm) و روي لوله گاز را براي محافظت از ضربه با اسـلب بتونی پوشش داد.
5-2 عبور لوله‌های فاضلاب
عبور لوله‌های فاضلاب از داخل تونل مجاز نمی‌باشد. يكي از علل عمده مجاز نبودن عبور، يكي ماهيت لوله‌های فاضـلاب و نیاز به داشتن شيب طبيعي در جهت تخليه فاضلاب می‌باشد كه در حالت معمول فاقد هماهنگي با تونل مشترك عبور تأسیسات كـه طبعيت از شيب طبيعي زمين و حفظ پوشش خاك روي آن دارد می‌باشد، اين علت می‌تواند در شرايط خاص كه شيب لوله جمع‌آوری فاضلاب، برابر با شيب طبيعي تونل باشد رفع گردد، ولي در این صورت ني ز به علت امكان نشت گاز متـان از منهـولهـاي فاضـلاب و آلوده شدن تونل و مهم‌تر از آن ايجاد وضعيتي پرخطر براي انفجار مجاز نمی‌باشد.
عبور عرضي لوله‌های فاضلاب از داخل تونل به‌شرط عدم قطع راه عبور و مرور داخل آن بلامانع است.
عبور طولي لوله‌های فاضلاب در طول‌های بسيار كم (حداكثر 100 متر) و يا نصب فقط يك عدد منهول فاضـلاب در كـف در شرایط خاص كه مسير مناسب ديگري براي فاضلاب نتوان يافت بلامانع می‌باشد ولي در اين صورت در سقف تونل بايد مكنـده هوا نصب نمود و يكي از راه‌های اضطراري خروج از تونل را در بالاي منهول تأسیساتی قرارداد.
5-3 عبور لوله‌های آب‌های سطحي
لوله‌های آب‌های سطحي داراي قطرهاي بالا بوده و نياز آن‌ها نيز مانند شبكه جمع آوري فاضلاب، شيب ملايم بـه سـمت نقطه دفع می‌باشد كه با وضعيت تونل‌هاي تأسیساتی هماهنگي ندارد، ولي در صورتی که مسير و شيب لولـه آب‌های سـطحي بـا شـيب و مسیر تونل تأسیساتی هماهنگي داشته باشد عبور اين شبكه از داخل تونل تأسیساتی بلامانع است مـشروط بر آنکه قطـر لولـه از 30 سانتيمتر تجاوز ننمايد. لوله‌های با قطر بيشتر می‌باید به‌صورت دفني و خارج از تونل تأسیساتی اجرا گردند.
5-4 پیش بینی‌های لازم براي عبور شبکه‌های برق فشارقوي 63 كيلوولت به بالا
شبکه‌های برق 63 كيلوولت به بالا عموماً “ از نوع سیم‌کشی هوائي می‌باشد كه روي پایه‌های بلند از نوع پروفيل فلزي و يـا نـوع
تلسكوپي نصب می‌گردد. اجراي اين نوع شبکه‌ها در فاصله بين شهرها و يا در مجاورت و پيرامون شهرها بدون اشكال می‌باشد وليدر داخل محدوده‌های شهري، به دلایل زير مشكلات و مسائل متعددي ايجاد می‌نماید:
الف – لزوم رعايت حریم‌های اجباري كه باعث بدون استفاده ماندن مقدار زيادي از زمین‌های شـهري در دو طـرف خطوط انتقال نيرو می‌شود.
ب – مسائلي كه میدان‌های الكترومغناطيسي اطراف سیم‌های فشار قوي بدون عايق براي ساكنين مجاور آن‌ها ايجاد می‌کند.
ج – در مکان‌هایی كه خطوط فشارقوي از روي خيابان عبور می‌نماید، امكان ايجاد خطـر برخـورد بـا خطـوط مـذكور، برای خودروهای با ارتفاع زياد وجود دارد.
به‌منظور جلوگيري از بروز مشكلات و مسائل فوق، عبور کابل‌های انتقال نيروي فـشار قـوي از داخـل تونل‌ها و کانال‌های زیرزمینی مطرح می‌گردد. تونل‌های عبور دهنده خطوط انتقال نيرو را می‌توان به يكي از دو شكل عنوان شده در بنـدهاي 5-4-1 يـا5-4-2 طراحي و اجرا نمود:
فصل پنجم: شرايط هم‌جواری تأسیسات خاص و پرخطر در داخل تونل مشترک تأسیسات شهري 33
5-4-1 تونل‌های اختصاصي برق:
اين تونل‌ها، در حال حاضر در بخش‌هایی از شهرهاي بزرگ و بخصوص شهر تهران اجرا شده و يا در حال اجرا می‌باشد. ازآنجا كه امكان عبور سيم بدون عايق در داخل تونل‌ها وجود ندارد، بايستي از کابل‌های عایق دار مخصوص ولتاژ فـشار قـوي استفاده شود.
آرايش کابل‌هاي فشار قوي در تونل‌های اختصاصي، معمولاً “ بدین‌صورت است كه کابل‌ها روي يك بدنه تونل چيده شـده
و از ضلع ديگر تونل براي عبور و مرور و انجام بازديدها و غيره استفاده می‌شود. به اين ترتيب، لازم است كه ارتفـاع تونـل حـداقل 190 سانتيمتر و پهناي آن هم حداقل 140 سانتيمتر باشد. ابعاد قطعي مورد نياز، برحسب مورد و با هماهنگی كارشناسـان وزارت نیرو (شركت توانير يا برق منطقه‌ای) تعيين می‌گردد.
به دلیل اختصاصي بودن اين نوع تونل‌ها، هیچ‌گونه محدوديتي از نظر سطح ولتاژ، براي کابل‌های هم ولتاژ وجود نداشته ولی در صورتی که لازم باشد تا کابل‌های با ولتاژ مختلف از داخل يك تونل عبور داده شود، بايستي کابل‌های هم ولتاژ با رعايـت ضـوابط هم‌جواری در كنار يكديگر كشيده شده و بين دسته کابل‌های با ولتاژ مختلف، سطوح جداكننده نصب گردد.
اين نوع تونل‌ها به دلیل اختصاصي بـودن، با هماهنگی كامـل شرکت‌های تـوانير و بـرق منطقه‌ای و رعايـت ضـوابط و استانداردهاي آن‌ها، طراحي و اجرا می‌شود.
5-4-2 تونل‌های مشترك تأسیسات
در اين نوع تونل‌ها، معمولاً ” کابل‌های برق فشار ضعیف و فشار متوسط، کابل‌های مخابرات و همچنين لوله‌های آب عبـور داده می‌شود. کابل‌های مخابرات، فشار ضعیف و فشار متوسط (KV 33، 20،11) روي سینی‌های كابل قرار می‌گیرند. سینی‌ها هـمروي ساپورت هاي مناسب از جنس گالوانيزه گرم و يا آلومينيوم، نصب می‌شوند. ضوابط هم‌جواری اين کابل‌ها، در بخش‌های ديگر همين ضوابط شرح داده شده است.
در ضوابط وزارت نيرو (شركت توانير و برق‌های منطقه‌ای) ولتاژ فشارقوي به 3 گروه زير تقسيم می‌گردد:
- ولتاژ شبكه فوق توزيع: 63 كيلوولت
- ولتاژ شبکه‌های انتقال نيرو با ظرفيت متوسط: 132 كيلوولت
- ولتاژ شبکه‌های انتقال نيرو با ظرفيت زياد: 230 و 400 كيلوولت
در رابطه با کابل‌های فشارقوي (63 كيلوولت به بالا) ملاحظات فني خاصي مورد نظر است كه ذیلاً ” توضيح داده می‌شود.
الف – کابل‌های 63 كيلوولت
داخل شهرهاي بزرگ، پست‌های فوق توزيع (20/63 كيلوولت) موجود می‌باشد. اتصال بين پست‌های فوق توزيع با خطوط هوائی به دلیل خطرات جاني و لزوم رعايت حریم‌ها مشك لات زيادي را به وجود می‌آورد و لذا مناسب‌تر است كه کابل‌های 63 كيلو ولـت را به يكي از دو صورت زير داخل تونل مشترك تأسیسات قرار دهيم.
الف-1 در مجاورت ساير کابل‌ها
در اين حالت، کابل‌های 63 كيلوولت هم مانند کابل‌های فشار متوسط روي سینی‌های خاص خود قرار می‌گیرد ولـي در داخل همان محفظه عمومي تونل كشيده می‌شود.
از آنجا كه از کابل‌های 63 كيلوولت انشعاب گرفته نمی‌شود (فقط اتصال بين پست‌های فوق توزيع) و از سوي ديگـر، انرژی حاصل از اتصال كوتاه احتمالي آن‌ها بسيار زياد می‌باشد، لازم است اين نوع كابل در روي بالاترين رديف سيني كابل، نصب گـردد.
ضمناً “ فاصله بين سيني كابل 63 كيلوولت با نزدیک‌ترین سيني كابل مجاور، بايستي حداقل 60 سانتيمتر باشد.[14] الف –2 در محفظه جداگانه
در اين حالت، يك محفظه مستقل و جداگانه براي کابل‌های 63 كيلوولت پیش‌بینی می‌گردد. اين محفظه توسط ديواره بتوني يا ديگر مصالح ساختماني از فضاي عمومي تونل مشترك جدا می‌شود و به دلیل جدا بودن محفظه، رعايت فواصل جانبي ضرورت ندارد.
دریچه‌های دسترسي به محفظه كابل 63 كيلوولت هم بايستي پیش‌بینی گردد.
الف-3 مقايسه و انتخاب
ابتدا، لازم است تذكر داده شود كه براي انتخاب يكي از دو روش فوق، بايستي هماهنگی‌های فنـي بـا كارشناسـان شرکت توانیر و برق منطقه‌ای، انجام شود.
توجه به امتيازهاي فني و اقتصادی هريك از دو روش مذكور، می‌تواند بـه انتخـاب صـحيح كمـك نمايـد. بنـابراين، ذیلاً “ امتيازهاي هريك از دو روش توضيح داده می‌شود:
امتيازهاي روش ” الف –1 ”
• کابل‌کشی و تعويض كابل، به سهولت انجام می‌شود
• بازديدهاي دورهاي كابل، به سهولت انجام پذير است
• نگهداري و مفصل‌بندی کابل‌ها، به سهولت انجام می‌شود
• هزينه اجرائي آن كمتر است امتيازهاي روش ” الف-2”
• احتمال خطر برق‌گرفتگی كمتر می‌باشد.
• احتمال تأثیرات منفي برق فشارقوي روي کابل‌های مخابراتي، حذف می‌گردد.
• محيط داخل تونل مشترك براي رفت‌وآمد و كار تکنسین‌های مخابرات، آب و برق فشار ضعیف، امن‌تر می‌شود.
مقايسه فوق و بخصوص با توجه به امتياز رديف سوم روش ” الف-2” (امن‌تر شدن محيط داخل تونل براي تکنسین‌ها) در حال حاضر كه هنوز موضوع تونل مشترك تأسیسات تعميم نيافته و گروه‌های فني آموزش‌های لازم براي كار در داخل تونل را فرا نگرفته و تجربه‌ای هم در اين زمينه ندارند، توصيه اين ضوابط استفاده از روش ” الف-2” می‌باشد.
فصل پنجم: شرايط هم‌جواری تأسیسات خاص و پرخطر در داخل تونل مشترک تأسیسات شهري 35
ب – کابل‌های 132 كيلوولت به بالا
با توجه به مباحثي كه در رابطه با كابل 63 كيلوولت (بند الف) مطرح گرديد، استفاده از روش ”محفظه جداگانه ” براي کابل‌ها
132 كيلوولت به بالا ضروري می‌باشد.
