13-9-3- توزین، اختلاط و حمل

مواد اولیه بتن پاشیدنی برحسب وزن پیمانه می‌شود، مگر افزودنیهای شیمیایی که اندازه‌گیری آن‌ها برحسب حجم انجام می‌شود. دقت پیمانه کردن برای تمام مواد و مصالح باید 3% ± باشد. روش پیمانه کردن باید به‌گونه‌ای باشد که کنترل دقت پیمانهکردن به سهولت قابل اعمال باشد. تجهیزات پیمانهکردن باید در شرایط خوب سرویس دهی و پاکیزه نگهداری شود و روزانه بر روی صفر تنظیم شود. اینتجهیزات باید ماهی یک بار واسنجی (کالیبره) شده و برگ واسنجی (کالیبراسیون) آن‌ها مورد تائید مهندس ناظر قرار گیرد.

پیمانه وزنی با الزامات ASTM C94 و پیمانه حجمی با الزامات ASTM C685 باید مطابق بوده و پیمانه حجمی هر هفته یک‌بار باید با پیمانة وزنی کنترل شود.

تجهیزات مخلوط کردن باید قادر باشد مواد اولیه پیمانه شده مخلوط‌های تر یا خشک را به‌خوبی مخلوط کند. پیمانکار باید دائماً اختلاط قابل‌قبول مصالح را از طریق بازرسی‌های مکرر کنترل کند.

اضافه کردن الیاف فولادی به مخلوط در مرحلهای انجام می‌شود که تولیدکننده دستگاه بتن پاشی توصیه کرده باشد. روش اضافه کردن الیاف فولادی به هنگام اجرای مخلوط‌های آزمایشی باید تعیین و تمرین شده، و موردقبول مهندس ناظر قرارگیرد. هر تجمع الیاف فولادی در مخلوط باید به‌وسیله یک سرند که بر روی قیف دستگاه بتن پاشی نصب می‌شود از فرایند تولید جمع‌آوری و حذف شود. الیاف باید بدون هیچ تجمع یا جدایشی در تمام مخلوط توزیع شود. سرعت اضافه شدن الیاف به مخلوط باید چنان باشد که بتواند با سایر مواد سازندة بتن پاشیدنی یه خوبی مخلوط شود.

مخلوط‌های بتن پاشیدنی که به روش مخلوط تر اجرا می‌شود باید حداکثر پس از یکساعت و نیم از تولید بر سطح کار پاشیده شود.

اگر از افزودنی‌های کندگیر کننده، فوق روان کننده یا کنترل کننده آب گیری سیمان استفاده شود، می‌توان این مدت را تا حدود مورد تائید مهندس ناظر افزایش داد.

زمان اختلاط مخلوط بتن پاشیدنی مورداستفاده در فرایند مخلوط خشک باید به‌اندازه کافی برای مخلوط شدن کامل مواد و مصالح و حداقل به مدت 1 دقیقه باشد. چنین مخلوطی باید توسط تجهیزات مناسب و بدون جدایش تحویل شود. مواد مخلوط شده در فرایند مخلوط خشک ممکن است تایک ساعت و نیم پس از اضافه کردن سیمان به مخلوط استفاده شود، با تأمین این شرط که به آسانی بتوان این مخلوط را به سطح کار پاشید. مخلوطی که پس از این مدت استفاده نشده باشد، دور ریخته می‌شود. اگر از افزودنی‌های دیرگیر کننده یا زود گیر کننده سیمآن‌که مورد تائید مهندس ناظر باشد، استفاده شود، می‌توان این مدت را افزایش داد.

برای عملیات بتن پاشی با مخلوط خشک، مخلوط بتن پاشیدنی خشک را با استفاده از تراک میکسریا کامیون و واگن بدون همزن می توان حمل کرد. این‌گونه مخلوط‌های خشک باید در حین عملیات حمل به‌خوبی از تأثیرات عوامل جوی (باد، باران، گرما، سرما و رطوبت) محافظت شود.

برای عملیات بتن پاشی با مخلوط تر، مخلوط پایه فقط با روش‌های مورد تائید مهندس ناظر قابل‌قبول است. این مخلوط نیز باید به‌خوبی از تأثیرات عوامل جوی محفوظ باشد.

13-9-4- بتن پاشی

مخلوط‌های بتن پاشیدنی نباید به هیچ سطح کاری (اعم از سنگی یا بتن پاشیدنی) پاشیده شود، مگر آن‌که تائید کتبی مهندس ناظر، این اجازه را بدهد. پیمانکار باید مدتی قبل از هر نوبت عملیات بتن پاشی تصمیم خودرا برای اجرای عملیات به اطلاع مهندس ناظر برساند.

این مدت بستگی به توافق پیمانکار و مهندس ناظر دارد. هنگامی‌که پیمانکار بخواهد به دلیل ایمنی کار (سرعت اجرای عملیات تحکیم) به سرعت عملیات بتنپاشی را اجرا کند، مطلب را فورا به اطلاع مهندس ناظر رسانده و سپس عملیات را آغاز می‌کند.

قبل از اجرای عملیات بتن پاشی، سطح مقطع حفاری شده باید کنترل و اصلاح شود و سطوح سنگ یا بتن پاشیدنی که کار بررویآنها اجرا خواهد شد با هوای فشرده و اگر ممکن باشد، با مخلوط آب و هوا باید تمیز شود، تا تمام موانع موجود برای ایجاد چسبندگی بین سطح کار و بتن پاشیدنی از سطح کار شسته شود. سطح کار برای دریافت بتن پاشیدنی قبل از اجرای عملیات باید مرطوب، اما بدون آب آزاد باشد. اندکی قبل از آغاز عملیات برای اطمینان از این‌که سطح کار تمیز و مرطوب است، سطوح کار با مخلوط آب و هوای فشرده باید تمیز شود.

برای جلوگیری از اثرات منفی آب‌های زیرزمینی بر روی بتن پاشیدنی باید اقداماتی انجام شودکه موردتایید مهندس ناظر باشد. این اقدامات و تمهیدات پیشگیرانه باید حداقل تا 28 روز پس از اجرای عملیات در محل باقی بماند. جریان‌های آبی که ممکن است موجب تخریب بتن پاشیدنی یا عدم چسبندگی بتن به سطح کار شوند، باید با روشی که بر روی نقشه طراحی می‌شود و به تائید مهندس ناظر می‌رسد، از محل دور شوند. این روش ممکن است شامل کانال ها، پمپ ها، لولهها، تجهیزات و روش‌های دیگر زهکشی آب زیرزمینی باشد.

بتن پاشیدنی تنها توسط افشانه داری (متصدی پاشیدن بتن) پاشیده می‌شود که به شرح مندرج در 13-12 مورد تائید مهندس ناظر باشد. فاصله بین سطح کار و سرافشانه در روش مخلوط تر نباید بیش‌تر از 5/1 متر و در روش مخلوط خشک نباید بیش‌تر از 2 متر باشد. به‌عنوآن‌یک قانون کلی امتداد سرافشانه باید عمود بر سطح کار باشد، مگر در مواردی که به خاطر اطمینان از پوشش کامل میلگردها یا سایر مصالح تحکیم، مثل تیر باربر مشبک سرافشانه، باید از حالت عمود بر سطح کار خارج شود.

اگر ضخامت نهایی مورد لزوم به‌گونه‌ای باشد که بتوان بتن پاشیدنی با الیاف فولادی را در دو مرحله اجرا کرد، بهتراست مرحله اول باضخامت 50 میلی متر انجام‌شده و سپس در مرحله بعدی ضخامت نهایی حاصل شود.

 هر لایه بتن پاشیدنی باید از طریق چندین بار عبور سرافشانه از سطح کار و توأم با مهارت افشانه دار اجرا شود. بتن پاشیدنی با جریانی مرتب و یکنواخت و بدون کم و زیاد یا قطع و وصل شدن بر روی سطح کار اعمال خواهد شد. اگر جریان بتن پاشیدنی نامرتب شود، افشانه دار باید سر افشانه را به طرف دیگری بگیرد تا جریان دوباره ثابت و مرتب شود.

هنگامی‌که لایه‌ای بر روی لایه دیگر پاشیده می‌شود، ابتدا باید لایه زیرین گیرش خود را انجام دهد و مواد و مصالح نچسبیده به لایه و پس ریز بتن پاشیدنی از سطح آن دور شود، و سپس لایه بعدی پاشیده شود. سطح لایه زیرین قبل از اجرای لایه بعدی کنترل شده و از سلامت آن اطمینان حاصل خواهدشد. در صورت لزوم این سطح تعمیر شده و نهایتاً با جریان آب و هوا شسته شده وآماده بتن پاشی مجدد می‌شود. مصالح نچسبیده (پس ریز) با بتن پاشی نباید دفن شود. تمام این قبیل مصالح از سطح کار باید برداشته شده و از محل کار دور شودو نباید از آن‌ها دوباره استفاده شود. دورریختن پس ریز بتن پاشیدنی منطبق بر شرایط پیمان و با در نظر گرفتن مسایل زیست محیطی انجام خواهد شد.

برای سطوح عمودی (یا نزدیک به عمودی) اجرای بتن پاشی از قسمت پایین سطح کار شروع می‌شود. ضخامت هر لایه عمدتا وابسته به شکم دادگی آن است. اگر لایههای ضخیم اجرا می‌شود، سطح بالایی باید با شیب تقریبی 45 درجه نگهداشته شود. در مورد سطوح بالای سر ( تاج تونل‌ها) عملیات بتن پاشی از شانه به تاج اجرا خواهد شد.

فرو رفتگی‌ها و شکمدادگی‌ها تخریب شده و دوباره مورد بتنپاشی قرار می‌گیرد. سطح بتن پاشی دوباره نباید کم‌تر از mm 300 × 300 باشد.

اقداماتی مانند ماله کشی و نظایر آن برای پرداخت سطوح نباید انجام شود. پرداخت سطوح در صورت لزوم نیاز به اقدامات دیگرینظیر بتن پاشی مجدد خواهد داشت.

13-9-5- کنترل ضخامت و نیمرخ

روش کنترل ضخامت لایههای بتن پاشی توسط پیمانکار پیشنهاد خواهد شد و پس از تائید مهندس ناظر بر اساس نتایج حاصل از کنترل ضخامت مخلوط‌های آزمایشی قابل استفاده خواهد بود.

تیرهای مشبک و سایر فولادکاریها (به‌استثنای الیاف فولادی) با لایه‌ای از بتن پاشیدنی نوع »ت« به ضخامت حداقل30 میلی متر پوشانده می‌شوند.

در هر نقطه از کار و هر سن بتن، در صورت دستور مهندس ناظر، پیمانکار باید برای بررسی و تائید ضخامت لایه بتن پاشیدنی اجرا شده، سوراخی با قطر 25 میلی متر در بتن ایجاد کند.

پیمانکار باید همه شرایط و وسایل ضروری را مهیا کند تا مهندس ناظر قادر باشد این سوراخ‌ها را بازبینی کرده و ضخامت لایه اجرا شده را اندازه‌گیری کند. این سوراخ‌ها در صورت تائید مهندس ناظر ممکن است به همان صورت باز باقی بماند.

کنترل نیمرخ جداره بندی تونل‌ها، به‌صورتی که در نقشه‌ها آمده است، ممکن است توسط وسایل الکترونیک یا دستی، بر اساس تائید مهندس ناظر، صورت گیرد. تجهیزات لیزری باید تمام موارد قانونی مربوط به سلامت افراد و قوانین ایمنی کارگاه و کارکنان را رعایت کرده و با مقررات مربوطه کاملاً انطباق داشته باشند. (به فصل سوم این مشخصات فنی عمومی رجوع کنید). این‌گونه وسایل باید بر اساس توصیه‌های سازنده آن‌ها به کار گرفته شود.

13-9-6- محافظت و نگهداری

تمام مخلوطهای بتن پاشیدنی باید با به‌کارگیری روش‌ها و مواد مورد تائید مهندس ناظر عمل‌آوری و نگهداری شوند، تا از ترک‌های ناشی از جمعشدگی پلاستیک، تبادل حرارتی زود هنگام و جمعشدگی ناشی از خشک شدن جلوگیری شود و از پیوند مستحکم بین لایههای بتن پاشیدنی اطمینان حاصل شود. استفاده از مواد عمل‌آوری و نگهداری بتن پاشیدنی با تائید مهندس ناظر ممکن است.

اگر از ترکیبات شیمیایی پاشیدنی بر روی بتن پاشیدنی برای عمل‌آوری و نگهداری از آن استفاده می‌شود، باید با استفاده از مخلوط‌های آزمایشی ثابت شود که پیوند بین لایه زیرین که با این مواد عمل‌آوری و نگهداری شده است با لایه بعدی تحت تأثیر این مواد کم نمی‌شود و در این مورد تائید مهندس ناظر ضروری است. پس ازاین تائید نیز تنها روش‌ها و مواد تائید شده توسط مهندس ناظر قابل استفاده هستند. به‌هرحال مشخصات فنی این ترکیبات شیمیایی منطبق بر ASTM C309 خواهد بود.

اگر از پوشش‌ها ی ورقه ای برای عملیات عمل‌آوری استفاده می‌شود، خواص این مواد باید بر ASTM C171 منطبق باشد.

عملیات عمل‌آوری و نگهداری حداکثر 20 دقیقه پس از اتمام عملیات بتن پاشی آغاز خواهد شد. عمل‌آوری و نگهداری با آب باید حداقل 7 روز ادامه داشته باشد.

13-9-7- قالب‌ها و میلگردها

میلگردها باید مطابق با ASTM C615 و شبکههایفولادی جوش شده باید مطابقASTM A185 باشد.

قبل از شروع عملیات بتن پاشی قالب‌ها باید در محل خود قرار گیرد و در مقاب ل ارتعاش‌ها وضربات کاملاً مهار شود و در ضمن به‌گونه‌ای باشد که اجازه خروج هوا و مصالح برگشتی از سطح کار (پس ریز) را بدهد.

میلگردها و سایر اقلام مدفون در بتن پاشیدنی باید به‌گونه‌ای نصب‌شده باشد که بتن پاشیده بتواند آن‌ها را کاملاً احاطه کرده و بپوشاند. سطوح میلگردها باید عاری از آلودگی به روغن یا سایر مواد مانع چسبندگی به بتن باشد. میلگردها باید کاملاً در جای خود مهار شوند تا در زمان بتن پاشی هیچ گونه حرکت و لرزشی نداشته باشند.

میلگردهای فولادی باید به‌اندازه کافی با یکدیگر همپوشانی داشته باشند.

هیچ‌یک از میلگردهای فولادی نباید در درزهای کنترل انبساط ادامه داشته باشد.

پوشش روی میلگردها در بتنپاشی باید مطابق ضوابط ACI- 301 باشد. سرعت بتنپاشی و خاصیت خمیری مخلوطها باید طوری تصحیح شود که فضای خالی در پشت میلگردها باقی نماند.

13-10- قوانین تطبیق

قوانین تطبیق علاوه بر موارد مندرج درباره مصالح بتن پاشی در فصول دیگر این مشخصات ( مثل فصل‌های سوم، دهم و یازدهم) عبارتند از مواردی که در سطور زیر ارائه‌شده است.

13-10- 1- مقاومت فشاری

مقاوت بتن پاشیدنی هنگامی قابل‌پذیرش است که شروط زیر را تأمین کند:

13-10-1-1- شرط اول

میانگین نتایج چهار آزمایش متوالی متاخر حداقل به مقادیر زیر از حداقل مقاومت مخلوط درکارگاه (به جدول (13-3) رجوع شود) بیش‌تر باشد:

Mpa 0/2 برای مقاومت 1 روزه

Mpa 0/3 برای مقاومت 28 روزه

13-10-1-2- شرط دوم

 هیچ نتیجه آزمایش مقاومت فشاری نباید بیش‌تر از مقادیر زیر از حداقل مقاومت مخلوط در کارگاه (به جدول (13-3) رجوع شود) کم‌تر باشد.

Mpa 0/2 برای مقاومت 1 روزه

Mpa 0/3 برای مقاومت 28 روزه

 هر نتیجه آزمایش خود میانگین نتایج آزمایش بر روی حداقل 3 مغزه است. مقاومت فشاری 7 روزه معیار پذیرش کیفیت نیست وفقط برای پیش‌بینی مقاومت 28 روزه استفاده می‌شود.

13-10- 2- مقاومت خمشی

حداقل مقاومت خمشی قابل‌پذیرش برای مخلوط‌های حاوی الیاف فولادی عبارت است از Mpa 6/4 برای مخلوط‌های آزمایشی و Mpa 2/4 برای مخلوط‌ها ی اجرایی بتن پاشی

13-10- 3- مقدار مقاومت باقی مانده

مقدار مقاومت باقی مانده که تفاوت بین مقادیر بارگذاری لازم برای تغییر شکل از 1 میلی متر تا 3 میلی متر در آزمایش مقاومت خمشی است و فقط در مورد مخلوط‌های حاوی الیاف فولادی انجام میشودعبارت خواهد بود از حداقل Mpa 5/1 تا Mpa2 برای مخلوط‌های آزمایشی و کارگاهی »پ« و حداقل Mpa 3 تا Mpa5/3 برای مخلوط‌های آزمایشی و کارگاهی »ت«.

13-10- 4- مقاومت پیوند با سنگ

این آزمایش که بر اساس مندرجات بند 13-7-1 فقط در مورد مخلوط‌های »پ« و »ت« انجام می‌شود، باید بیانگر حداقلMpa

5/0 مقاومت پیوند بتن پاشیدنی با سنگ باشد.

13-10- 5- دوام (نفوذپذیری)

این آزمایش بر اساس مندرجات بند 13-7-2و فقط بر روی مخلوط‌های »ب« و »پ« انجام می‌شود و باید ثابت کند که حداکثر نفوذ آب در نمونهها 30 میلی متر است.