12-7- آبکشی و روشنایی تونل‌ها و شافت ها

12-7-1- محدوده کار

فعالیت‌هایی که برای تأمین روشنایی تونل‌ها و شافت‌ها و جمع‌آوری آب‌های نفوذی به داخل فضاهای زیرزمینی باید انجام گیرد، شامل تأمین نیروی انسانی، تجهیزات مورنیاز برای سامانه روشنایی، آبکشی و هدایت آب‌های نفوذی به خارج از فضاهای زیرزمینی است.

12-7-2- آبکشی

پیمانکار باید بر اساس مشخصات زمین شناسی موجود و شرایط آب‌های زیرزمینی، حجم آب ورودی به داخل فضاهای زیرزمینی را تخمین بزند و برمبنای آن طرح آبکشی را تهیه و جهت بررسی به مهندس ناظر ارائه نماید.

با توجه به تغییرات ویژگی‌های ژئوتکنیکی توده سنگ‌های ساختگاه، تغییر سطح آب زیرزمینی و یا نفوذ آب‌های سطحی، میزان آب ورودی به فضاهای زیرزمینی در زمان‌های مختلف ممکن است متغیر باشد. از این رو پیمانکار باید طرح آبکشی را با در نظر گرفتن شرایط مذکور تهیه و جهت بررسی به مهندس ناظر ارائه نماید.

پیمانکار باید پمپ‌های موردنیاز را در ایست گاه‌های پمپاژ که از پیش به تائید مهندس ناظر رسیده است، نصب نماید. این پمپها باید ظرفیت انتقال آب نفوذی به داخل فضاها را داشته باشند.

پیمانکار باید مطابق طرح تائید شده مهندس ناظر، آب‌های جاری در تونلها را به یک نقطه هدایت کرده و توسط سامانه‌های ثقلی و یا پمپاژ به خارج از فضاهای زیرزمینی منتقل نماید.

پیمانکار باید پمپ‌های یدکی را در کارگاه در اختیار داشته باشد تا در مواقع لزوم از آن‌ها استفاده نماید، به‌طوری‌که جبهه‌های کار به دلیل از کار افتادن سامانه پمپاژ تعطیل نگردد.

در مواقع ضروری برای کاهش نفوذ آب به داخل فضای زیرزمینی، پیمانکار باید اقدام به ایجاد پرده آب بند نماید. طرح ایجاد پرده آب بند باید به تائید مهندس ناظر رسیده باشد.

در نواحی پر آب لازم است پس از هر مرحله پیشروی به‌منظور کاهش نفوذ آب، تزریق تودهسنگ پیرامون تونل انجام شود.

پیمانکار باید کانال‌های هدایت آب را پس از تائید مهندس ناظر اجرا نماید.

12-7-3- روشنایی

پیمانکار باید در کلیه فضاهای زیرزمینی یک سامانه روشنایی مورد تائید را مطابق با آیین‌نامه‌های محلی تعبیه و مراقبت نماید.

شدت روشنایی در کلیه نقاط فضاهای زیرزمینی نباید کم‌تر از 5 شمع (هر شمع برابر است با 76/10 لوکس) باشد. در هر جبهه فعال، شدت روشنایی حداقل 10 شمع قابل‌پذیرش خواهد بود. در این مورد به فصل سوم این مشخصات فنی عمومی رجوع شود.

تمامیعلایم هشداردهنده باید دائماً در معرض روشنایی قرار داشته باشند. ( به فصل سوم این مشخصات فنی عمومی رجوع شود.) پیمانکار باید برای تأمین روشنایی از لامپ‌های مخصوص استفاده نماید.

 در محل‌هایی که امکان نفوذ آب وجود دارد باید از لامپ‌های دارای محافظ، برای جلوگیری از نفوذ آب، استفاده گردد.

لامپ‌ها باید به‌طور مرتب از گرد و غبار پاک‌سازی شوند.

 لامپها نباید در محل‌هایی نصب گردند که احتمال برخورد افراد و ماشین‌آلات به آن‌ها وجود داشته باشد.

12-7-4- ارتباطات

ارتباط تلفنی با تمام جبهههای فعال در تونل‌ها، شافت‌ها و سایر فضاهای زیر زمینی باید برقرار باشد.

12-8- پایدارسازی تونل‌ها و شافت ها

12-8-1- محدوده کار

فعالیت‌هایی که برای پایدارسازی تونل‌ها و شافت‌ها باید انجام گیرد، مشتمل است بر تأمین نیروی انسانی، مصالح و تجهیزات موردنیاز و نیز انجام کلیه کارهای لازم برای تهیه و نصب تاندون ها، میلمهار ها1، پیچ سنگ ها2، قاب‌های فولادی مشبک و اجرای بتن پاشی مطابق با نقشه‌ها و دستورالعمل‌های مهندس ناظر و مشخصات فنی، در موارد زیر:

- تاندون‌های بافته رشتهای با قابلیت تنیدن

- میلمهارهای کشیده شده

- پیچ سنگ‌های تمام طول تزریق شده

- قاب‌های فولادی مشبک

1-Anchor Bolt

2- Rock Bolt

- آزمایش میلمهارها

- تنیدن تاندون ها

- توری‌های فولادی و مهاری‌های مربوط

- بتن پاشیده مسلح

12-8-2- کلیات

به‌منظور پایدارسازی تونل‌ها و شافت ها، پیمانکار باید با توجه به شرایط زمینشناسی، جزییات نقشه‌های نگهداری، مشخصات فنی خصوصی و مطابق نظر مهندس ناظر نسبت به تهیه و ساخت عناصر نگهدارنده نظیر تاندون ها، میل مهارها، پیچ سنگها، توری‌های فولادی و قاب‌های فولادی مشبک اقدام نماید. همچنین برای جلوگیری از هرگونه ریزش و تأمین پایداری بیشتر در نقاطی که در نقشه‌ها نشان داده‌شده و یا مهندس ناظر توصیه مینماید، باید نسبت به اجرای بتن پاشی اقدام نماید. پیمانکار باید با توجه به نقشه‌های زمینشناسی روش اجرای عناصر نگهداری موقت را ارائه و پس از تصویب مهندس ناظر اجرا نماید. انجام کارهای ذکر شده هیچ گونه مسوولیتی را از پیمانکار سلب نمی‌نماید و پیمانکار مسؤولیت حفظ ایمنی تونل و جان کسانی که در تونل کار می‌کنند را به عهده دارد.

در زیر کلیات مربوط به سامانه‌های نگهداری ارائه‌شده است:

تاندون ها، میلمهارها، قابهای فولادی مشبک، پیچسنگ‌ها و توریهای فولادی هرجا که تحکیم سطوح حفاری موردنیاز باشد، باید نصب گردند. همچنین علاوه بر موارد یاد شده در بالا در محل‌هایی که در نقشه‌ها نشان داده‌شده و یا مهندس ناظر تعیین مینماید، باید بتن پاشی مسلح نیز اجرا گردد.

جانمایی‌های سامانه تحکیم سنگ شامل تاندونها، میلمهارها، قابهای فولادی مشبک و بتن پاشی که در نقشه‌ها نشان داده‌شده است، ممکن است با توجه به نتایج رفتارسنجی و بررسی شرایط توده سنگ‌های پیرامون فضاهای زیرزمینی، توسط مهندس ناظر تغییر یابد.

به‌منظور تأمین ایمنی افراد و تجهیزات در مدت ساختمان، باید مطابق نظر مهندس ناظر پیچ سنگ‌های ایمنی و یا توری‌های فولادی جوش داده‌شده و یا بتن پاشیدنی به‌عنوان تحکیم موقت سنگ به کار برده شود.

به‌طورکلی به‌منظور تأمین ایمنی در تمامیسطوح شیب‌دار حفاری شده در محوطه دهانه تونل‌ها و یا در دیگر حفاریها با صلاحدید مهندس ناظر، باید توری‌های فولادی جوش داده‌شده و بتن پاشیدنی به کار برده شود.

هرجا که پیمانکار تشخیص دهد، نیاز به نصب پیچ سنگ، توری‌های فولادی و اجرای بتنپاشی است، پس از موافقت مهندس ناظر باید نسبت به اجرای عناصر نگهدارنده موردنیاز اقدام نماید.

پیمانکار باید روش‌های اجرایی تفصیلی را 30 روز قبل از شروع عملیات، جهت بررسی به مهندس ناظر ارائه نماید.

 روش‌های حفاری و نصب عناصر نگهدارنده سنگ باید بر اساس مشخصات فنی خصوصی و اجزای نشان داده‌شده در نقشه‌ها اجرا گردد.

حدود طبقه‌بندی عناصر تحکیم موردنیاز، بر اساس اطلاعات زمین شناسی و ژئوتکنیکی، در نقشه‌ها مشخص گردیده است و ممکن است با پیشرفت کار بر اساس اطلاعات ژئوتکنیکی به دست آمده، توسط مهندس ناظر اصلاح گردد.

هم زمان با پیشرفت فعالیت‌های اجرایی، ممکن است جزییات هر یک از عناصر نگهدارنده توسط مهندس ناظر تغییر یابد.

پیمانکار باید کلیه تمهیدات لازم را به‌منظور انجام کامل و به‌موقع سامانه‌های نگهداری پیشبینی نماید.

کلیه فولادهای به کار رفته در تهیه تاندون ها، میلمهارها و پیچ سنگ‌ها باید دارای لیست مشخصات تائید شده از کارخانه با ذکر شماره هر محموله باشد. پیمانکار باید یک نسخه از این مدارک را به مهندس ناظر ارائه نماید.

سیمان مصرفی برای تزریق بخش گیردار و طول آزاد میل مهارها و نیز اجرای بتن پاشی باید مطابق با مشخصات ارائه‌شده از سوی مهندس ناظر و یا مشخصات فنی خصوصی باشد.

دوغاب مصرفی برای تزریق میلمهارها و پیچسنگ‌ها باید مخلوطی از سیمان، آب و 5/0 درصد حجمیماده افزودنی منبسط کننده مورد تائید باشد (این طرح اختلاط فقط جنبه راهنمایی دارد). مقاومت طرح مخلوط باید مطابق با مشخصات فنی خصوصی باشد. مقاومت تسلیم و مقاومت نهایی فولادهای مورداستفاده در تهیه قطعات فلزی عناصر نگهدارنده باید مطابق با مشخصات فنی خصوصی باشد.

میلمهارها و پیچ سنگ‌ها بسته به طول تحکیم و شرایط نقطه گیرداری باید دارای گیردار کننده مناسبی از نوع رزین، دوغاب سیمان و یا مکانیکی باشند و پس از کشش باید با دوغاب سیمان تزریق شود. نوع گیرداری باید به تائید مهندس ناظر برسد.

پیچ سنگ‌ها و میل مهارهای دائمی باید دارای پوشش دائمی قابل‌قبول برای حفاظت در مقابل خوردگی باشند.

صفحات باربر پیچ سنگ‌ها باید دارای مشخصات تعیین‌شده از سوی مهندس ناظر بوده و در این صفحات سوراخهایی برای تزریق تعبیه شده باشد.

میلمهارها و پیچ سنگها باید قابلیت تحمل باری معادل 80 درصد ظرفیت نهایی خود را داشته باشند.

صفحات باربر میل مهارهایی که به‌طور دائم روباز خواهند ماند، باید قبل از نصب با یک ترکیب محافظ تائید شده پوشش داده شود. هرگونه نقصی در پوشش صفحه باربر باید قبل از نصب برطرف گردد. قسمتی از پیچسنگ‌ها که بیرون از سنگ باقی می‌ماند، مهرهها و واشرها نیز باید پس از نصب و کشش پیچ سنگ‌ها با یک ترکیب محافظ پوشش داده شود.

12-8-2- 1- قاب‌های فولادی مشبک

هرگاه در سامانه نگهداری حفاری‌های زیرزمینی، قاب‌های فولادی مشبک موردنیاز باشد، این قاب‌ها باید مطابق نقشه‌ها و صلاحدید مهندس ناظر ساخته شود.

پیمانکار باید جزییات ساخت قاب‌ها را به تائید مهندس ناظر برساند، ساخت قاب‌ها باید در یک کارگاه مجهز و دارای کارکنان مجرب انجام گیرد.

مشخصات میلگردهای مورداستفاده در ساخت قاب‌ها باید مطابق با مشخصات فنی خصوصی باشد.

ابعاد قاب‌ها باید به‌اندازهای باشد که بتوان آن‌ها را در فضای موجود با دست یا با دستگاه نصب نمود. تحت هر شرایطی قاب‌ها باید قبل از آن‌که با میل مهارها محکم شوند، مطابق نقشه‌ها در محل تراز شوند.

 قابها باید طوری نصب گردند که به‌طور کامل با سنگ پیرامون تونل متصل باشند. به دلیل پستی و بلندیهای دیواره، لازم است حد فاصل قاب‌ها و دیواره تونل‌ها با بتن پاشیدنی به‌طور کامل پر شود.

تیرهای پیچ خورده و تغییر شکل یافته نباید مورداستفاده قرار گیرد. قاب هایی که در شرایط تحت کنترل پیمانکار در زمانساخت، بعد از ساخت و قبل از نصب، در مدت نصب یا بعد از نصب آسیب ببینند، باید به هزینه پیمانکار تعویض شود.

پیمانکار باید به‌منظور حفظ سرعت حفاری تونل، همواره ذخیره کافی از قاب‌ها را در دسترس داشته باشد. ذخیره قاب‌ها تحت هیچ شرایطی نباید از تعداد قاب‌های لازم برای عملیات تحکیم در دو پاس حفاری کم‌تر باشد.

12-8-2- 2- تاندون ها

 تاندونها باید دارای مشخصات ارائه‌شده در نقشه‌ها و مشخصات فنی خصوصی و در تطابق با آییننامههای مرتبط باشند.

برای تأمین گیرداری قابل‌قبول، تاندون‌ها باید مجهز به وسایلی باشند که بتوان آن‌ها را با دوغاب سیمان به نحو مطلوب تزریق نمود.

 تاندونها باید به‌طور دائم (در زمان حمل از محل ساخت، در مدت انبارداری در کارگاه و در مدت نصب) به‌وسیله یک پوشش مورد تائید در مقابل خوردگی محافظت شوند. در زمان نصب، پوشش رشته‌ها باید در تمامیطول تاندون بینقص باشد.

جزییات نمایش داده‌شده در نقشه‌های تاندونها بر اساس فرضیات علمی بوده و طولها تقریبی هستند. پیمانکار باید سازندگان و نصاب‌های متخصص چنین تاندون هایی را به خدمت بگیرد و جزییات نقشه‌های ساخت و نصب تاندون‌ها را 2 ماه قبل از شروع ساخت و تعیین جزییات و طول‌های نهایی، جهت بررسی به مهندس ناظر ارائه نماید.

توالی ساخت تاندون‌ها باید با توالی کلی حفاری سازگاری داشته باشد.

صفحات باربر، کلاهک ها، واشرها و صفحات نگهدارنده گوهها و دیگر متعلقات موردنیاز برای کشش تاندون‌ها باید به‌گونه‌ای ساخته شوند که با دیگر اجزای تاندون‌ها سازگاری داشته باشند.

تاندون‌ها و درگیرکننده‌های آن‌ها باید قابلیت تحمل بار تا 80 درصد ظرفیت کشش نهایی خود را دارا باشند.

12-8-3- نکات کلی در باره نصب سامانه‌های نگهدارنده

روش و تجهیزات مورداستفاده پیمانکار برای نصب عناصر نگهدارنده قبل از آغاز عملیات باید مورد تائید مهندس ناظر قرار گیرد.

عناصر نگهدارنده نظیر تاندونها، میلمهارها، پیچسنگ‌ها و قاب‌های مشبک فولادی و بتن پاشیدنی باید مطابق نقشه‌ها و یا صلاحدید مهندس ناظر، در هر مرحله از حفاری، قبل از حفاری مرحله بعدی اجرا و نصب گردند.

پیمانکار باید برای کالیبره کردن آچارهای ترک سنج1 مورداستفاده، آچارهای استاندارد و موردقبول مهندس ناظر را فراهم نماید.

آچارهای مورداستفاده باید هرماه یک بار کالیبره شوند.

پیمانکار باید کلیه تجهیزات لازم برای نصب و تنیدن تاندون‌ها و میلمهارها را فراهم نماید. این تجهیزات باید توانایی ایجاد باری معادل 80 درصد ظرفیت نهایی این عناصر را داشته باشد.

برای اندازه‌گیری فشار جک هیدرولیک باید از یک گیج عقربهای و یا ترانسدیوسر با دقت موردنیاز طبق تائید مهندس ناظر استفاده شود.

1- Crackmeter

 حفر چالها، نصب، کشش و تزریق تاندون ها، میل مهارها و پیچ سنگ ها، ساخت و نصب قاب‌های مشبک فولادی باید توسط افراد با تجربه انجام گیرد.

پیمانکار باید جزییات کامل و نقشه‌های وضعیت اجرا شده سامانه‌های نگهداری را تهیه و به تائید مهندس ناظر برساند.