شافت ها

هنگامی انجام شود که عملیات آتشکاری و برداشت بیرونزدگی‌های داخل خطوط حفاری مطابق دستورالعمل مهندس ناظرخاتمه یافته باشد.

پاک‌سازی نهایی سطوح در محل بتن‌ریزی باید بلافاصله پیش از بتن‌ریزی یا اجرای بتن پاشی انجام شود. درزهها و شکاف‌ها باید طبق دستورالعمل مهندس ناظر تا عمق مشخص‌شده پاک‌سازی و تمیز گردد، سپس مطابق با مشخصات فنی خصوصی با بتن پر شود.

پس از آماده شدن سطوح بتنریزی، پیمانکار باید برای انجام عملیات بعدی، مجوز کتبی از مهندس ناظر دریافت نماید.

برای شستشوی سطوح حفاری شده و پاک‌سازی آن‌ها باید از جریان آب با فشار حداقل 5/3 و حداکثر 5 کیلوگرم بر سانتی‌مترمربع و یا طبق نظر مهندس ناظر استفاده نماید.

در مواردی که آب سبب نرم شدن و یا تورم توده سنگها می‌گردد، طبق نظر مهندس ناظر باید تمامی آب ورودی به چنین سطوحی، هر چه سریعتر از محل دفع گردد. علاوه بر این، مهندس ناظر مجاز است پیمانکار را ملزم نماید تا سطح چنین موادی را پس از پاک‌سازی در اسرع وقت با یک لایه بتن پاشیدنی بپوشاند.

در مواردی که امکان استفاده از آب وجود نداشته باشد، با موافقت مهندس ناظر باید از هوای فشرده برای پاک‌سازی سطوح استفاده شود.

12-3-6- گزارش پیشرفت کار و ثبت عملیات

پیمانکار باید گزارش‌های زیر را پس از پایان هر نوبت‌کاری، ظرف مدت 12 ساعت به مهندس ناظر ارائه نماید. الگوی گزارش باید با توافق مهندس ناظر تهیه شود و موارد زیر را شامل گردد:

- مقدار پیشرفت حفاری

- تحکیمات نصب‌شده و ویژگی‌های تودهسنگ ها

- مشاهدات (اندازه‌گیری جریان آب نفوذی، میزان پمپاژ، شرایط آب و هوا)

- فعالیت ساختمانی در مجاورت حفاریها

- تاخیر در اجرای فعالیت‌ها و دلایل آن

- مسایل و مشکلات موجود

- آمار تجهیزات و کارکنان به کار گرفته‌شده و اشکالات به وجود آمده برای ماشین‌آلات و تجهیزات

- بازده فعالیت‌ها

همچنین پیمانکار باید اطلاعات دیگری را که مهندس ناظر به‌طور موجه درخواست نماید، فراهم کند.

12-4- حفاری شافت ها

12-4-1- محدوده کاربرد

فعالیت‌هایی که برای حفاری شافت‌ها باید انجام گیرد، مشتمل بر تأمین نیروی انسانی، مصالح، تجهیزات و ماشین‌آلات برای حفاری، بارگیری و حمل و نقل بوده و همچنین کلیه فعالیت‌های لازم برای برداشت، دفع مواد حاصل از حفاری‌ها و آماده‌سازی‌های لازم برای انجام کارهای بعدی است. کلیه این فعالیت‌ها باید مطابق نقشه‌ها در موارد زیر انجام گیرد:

- شافت‌های کنترل

- شافت‌های آب بر

- شافت‌های دسترسی و سرویس

- حفاری‌های مربوط به آماده‌سازی سطوح در شافت‌ها برای فعالیت‌های بعدی

12-4-2- تدابیر ایمنی

علاوه بر تدابیر ایمنی مندرج دربند 12-3 -2 و فصل سوم این مشخصات فنی عمومی، پیمانکار ملزم به رعایت موارد زیر است:

- تأمین راه رفت‌وآمد کارکنان با نصب حفاظهای مناسب و مطابق مفاد فصل سوم این مشخصات.

- چنانچه طول شافت زیاد باشد، باید پاگردهای مناسب و مطابق مفاد فصل سوم این مشخصات بـرای اسـتراحت کارکنـانتامین شود.

- در بخش فوقانی شافت ها، حفاظ‌های مناسب و مطابق مفاد فصل سوم این مشخصات، به‌منظور جلوگیری از سقوط اشـیاو کارکنان به داخل شافت نصب گردد.

- درحفاری‌های رو به بالا، باید جبهه کار به‌طور کامل پاک‌سازی و پایدار شده باشد به‌طوری‌که از سقوط خردهسنگ‌ها نیز جلوگیری شود.

12-4-3- روش‌های حفاری

روش حفاری شافت‌ها باید متناسب با مقطع حفاری، نحوه استقرار دستگاه ها، و نحوه تخلیه مصالح انتخاب گردد. پیمانکار باید برنامه و روش عملیات حفاری را قبل از انجام آن به تائید مهندس ناظر برساند.

به‌طورکلی روش‌های حفاری شافت‌ها به شرح زیر است:

- حفاری ماشینی

- حفاری با چال و انفجار

پیمانکار باید مطابق با مشخصات فنی و نیازهای اجرایی و طبق نظر مهندس ناظر یکی از روش حفاری و یا هر دو شیوه حفاری را انتخاب و به تائید مهندس ناظر برساند.

12-4-3- 1- حفاری ماشینی

به‌طورکلی حفاری ماشینی شافت‌ها می‌تواند به دو صورت از پایین به بالا و از بالا به پایین انجام گیرد. انتخاب روش باید به تائید مهندس ناظر برسد.

پیمانکار باید علاوه بر رعایت موارد مندرج دربند 12-3-3-1، موارد زیر را نیز رعایت نماید:

- تأمین امکانات لازم و متناسب با شیوه حفاری انتخاب شده

- کنترل مسیر شافت

- ایجاد فضاهای مناسب در پایین و یا بالای شافت (بستگی به نوع روش حفاری دارد)

12-4-3- 2- حفاری با چال و انفجار

پیمانکار موظف به رعایت کلیه موارد مندرج دربندهای 12-3-3-2، 12 -3-3-2-1 و 12-3-3 -2-2 است.

12-4-3- 3- فعالیت‌های دیگر مرتبط با حفاری شافت ها

پیمانکار ملزم به رعایت کلیه بندهای 12-3-4، 12-3-5 و 12-3-6 است.

12-5- روش‌های بارگیری و حمل مصالح حفاری شده

پیمانکار موظف به انتخاب روش بارگیری و حمل مصالح حفاری شده برای دور ساختن مواد زائد از محیط کار، با در نظر گرفتن ابعاد فضاها و روش حفاری است. این روش‌ها باید به تائید مهندس ناظر برسد.

در استفاده از سامانه بارگیری مداوم، پیمانکار باید کلیه تجهیزات موردنیاز را تأمین نماید.

پیمانکار موظف به تأمین قطعات یدکی موردنیاز سامانه بارگیری و همچنین انجام سرویس و نگهداری به‌موقع تجهیزات است.

پیمانکار باید سامانه انتقال مواد را متناسب با روش حفاری و سامانه بارگیری تأمین نماید.

پیمانکار باید با توجه به سرعت حفاری، ماشین‌آلات موردنیاز بارگیری و حمل و نقل را تأمین نماید.

پیمانکار باید پیشنهادهای خود در ارتباط با محل دپو مصالح در فضاهای زیرزمینی را به مهندس ناظر ارائه نماید.

پیمانکار باید کلیه تجهیزات لازم برای جلوگیری از گرد و غبار ناشی از بارگیری و حمل مصالح را مطابق با نظر مهندس ناظر پیشبینی نماید.

ماشین‌آلات به کار گرفته‌شده باید طوری انتخاب گردند که حداقل آلودگی هوای محیط را سبب شوند و برای این منظور پیمانکار باید پیش‌بینی‌های لازم را به عمل آورد.

ظرفیت ماشین‌آلات باید طوری انتخاب گردد که زمان انتظار آن‌ها حداقل باشد.

12-6- تهویه1

12-6-1- محدوده کاربرد

فعالیت‌هایی که برای تهویه باید انجام گیرد مشتمل است بر تأمین بادزن2ها، لوله‌های انتقال، ایجاد ایست گاه‌های نصب بادزنها، نصب لوله‌های انتقال، سرویس و نگهداری تجهیزات، کاهش منابع آلودگی محیط و ارائه طرح تهویه.

12-6-2- روش‌های تهویه3

پیمانکار باید با در نظر گرفتن جبهههای کار، نوع فضاهای زیرزمینی اعم از شافت یا تونل، روش‌های حفاری، روش‌های نگهداری و ماشین‌آلات موجود در فضاهای زیرزمینی، طرح تهویه را تهیه و قبل از اجرا به مهندس ناظر ارائه نماید. پیمانکار همچنین باید کلیه روش‌های کاهش منابع آلودگی هوای محیط را پیش‌بینی کرده و به مهندس ناظر ارائه نماید.

پیمانکار باید در طرح تهویه پیشنهادی محاسبات انجام‌شده را نیز به مهندس ناظر ارائه کند.

پیمانکار باید جزییات روش‌های تهویه شامل انتخاب روش دهشی، مکشی و یا ترکیبی را به تائید مهندس ناظر برساند.

پیمانکار باید در حفاری‌های زیرزمینی تا زمان نصب سامانه تهویه دائمی، از سامانه تهویه موقت استفاده نماید. این سامانه تهویه باید کلیه شرایط موردنیاز برای اجرای فعالیت‌ها در داخل فضای زیرزمینی را، مطابق استانداردهای پذیرفته شده، مفاد فصل سوم این مشخصات فنی عمومی و نظر مهندس ناظر تأمین نماید. در حفاری‌های زیرزمینی برای به حداقل رساندن گرد و غبار کلیه چالزنی‌ها باید به روش تر صورت گیرد. در مواردی که استفاده از این روش مجاز نباشد، باید مطابق نظر مهندس ناظر تمهیدات لازم برای جلوگیری از آلودگی هوای محیط به عمل آید.

برای جلوگیری از ایجاد گرد و غبار به هنگام بارگیری مصالح، پیمانکار موظف به استفاده از دوشهای آب است. پیمانکار باید آب‌های استفاده شده را مطابق آیین‌نامه‌های مربوط به محل‌های مناسب هدایت و آن را دفع نماید.

پیمانکار باید سطح راه‌ها را دائماً مرطوب نگه دارد.

پیمانکار باید با سامانه تهویه مناسب، غلظت متوسط مجاز گازها در فضاهای زیرزمینی را مطابق دستورالعمل مهندس ناظر تأمین نماید. به‌طور کلی غلظت مجاز این گازها برای یک نوبت‌کار 8 ساعته به شرح مندرج در جدول (12-1) است.

جدول 12-1- غلظت مجاز گازها در فضاهای زیر زمینی

مقدار حداکثر مجاز مقدار متوسط مجاز نوع گاز یا ذرات معلق

1500 قسمت حجمی در میلیون 500 قسمت حجمی در میلیون دی اکسید کربن

100 قسمت حجمی در میلیون 50 قسمت حجمی در میلیون منو اکسید کربن

35 قسمت حجمی در میلیون 25 قسمت حجمی در میلیون منواکسید نیتروژن

5 قسمت حجمی در میلیون 3 قسمت حجمی در میلیون دی اکسید نیتروژن

15 قسمت حجمی در میلیون 10 قسمت حجمی در میلیون سولفید هیدروژن

- 1/0 میلی گرم در متر مکعب کوارتز قابل تنفس

1- Ventilation

2- Fan

3- در فصل سوم این مشخصات فنی عمومی استاندارد‌ها و منابع مربوط به تهویه فضاهای زیر زمینی ارائه‌شده‌اند.

پیمانکار باید همواره حدود متوسط و ماکزیمم ارائه‌شده در جدول بالا را رعایت نماید.

پیمانکار باید غلظت گازهای زیانبار را حداقل هفته‌ای یک بار و در صورت لزوم در فواصل زمانی کوتاه تر، حسب صلاحدید مهندس ناظر، اندازه‌گیری نماید.

سامانه تهویه مورداستفاده باید بتواند در تمام مدت فعالیت‌های اجرایی، همواره غلظت حجمیاکسیژن را به حداقل 20 درصد در کلیه فضاهای زیرزمینی برساند. در ضمن، پیمانکار باید در محاسبات تهویه، افت فشار هوا را در مجاری تهویه مدنظر قرار دهد.

ابزار ثبت میزان گازهای زیانبار و گرد و غبار باید همواره با شرایط مناسب در دسترس باشد. این ابزار باید در مدت عملیات حفاری زیرزمینی توسط پیمانکار تهیه و نگهداری شود. اطلاعات ثبت شده باید به‌صورت هفتگی یا مطابق دستورالعمل مهندس ناظر، به مهندس ناظر ارائه شود.

مسؤولیت بهره‌برداری از سامانه تهویه در حفاریهای زیرزمینی تا پایان کلیه عملیات ساختمانی به عهده پیمانکار است.

سامانه تهویه باید طوری انتخاب گردد که از تجمع غبار در فضاهای زیرزمینی جلوگیری نموده و شرایط دید ایمن را فراهم آورد.

سامانه تهویه باید قاب لیت تأمین مقادیر حداقل هوای موردنیاز به شرح زیر را داشته باشد:

- 6 متر مکعب در دقیقه به ازای هر نفر که در فضاهای زیرزمینی مشغول به کار است.

- 6 متر مکعب در دقیقه به ازای هر کیلووات قدرت دستگاه‌های دیزلی و یا تجهیزات دیگری که در فضاهای زیرزمینی کار می‌کنند.

- سرعت متوسط هوا در کلیه حفاری‌های زیرزمینی نباید کمتر از m/s 3/0 باشد.

- در جبهه کار باید حداقل 7 متر مکعب در دقیقه هوای تازه تأمین گردد.

دود ناشی از آتشکاری باید از نزدیک‌ترین فاصله ممکن به جبهه کار، به بیرون رانده شود. این فاصله نباید بیش از 30 متر باشد.

سامانه تهویه باید طوری باشد که دود ناشی از آتشکاری و یا گرد و غبار ناشی از فعالیت‌های اجرایی به‌گونه‌ای از فضاهای زیرزمینی خارج شود که وارد کارگاه‌های دیگر نشود و یا دوباره همراه با هوای تازه به داخل سامانه تهویه راه پیدا نکند.

برای تهویه کافی در فاصله بین جبهه کار حفاری و ورودی سامانه مکشی، باید از یک سامانه تهویه ثانویه دهشی استفاده شود.

ورود هوای سامانه ثانویه (دهشی) باید به‌اندازه کافی از جبهه کار حفاری فاصله داشته باشد، تا باعث برگشت گازهای ناشی از انفجار نگردد.

پیمانکار باید کلیه دستگاه‌ها و مجاری تهویه را در وضعیت مطلوب نگهداری نماید و هرگونه آسیب دیدگی مجاری تهویه باید به سرعت ترمیم گردد.

در حفاری‌های زیرزمینی به جز موتور دیزل، نباید از موتورهای احتراق داخلی دیگر استفاده شود. موتور دیزل مورداستفاده در فضاهای زیرزمینی باید همواره تنظیم بوده، مجهز به یک دستگاه خنک کن گازهای خروجی و فیلتری باشد که بتواند غلظت گازهای سمی موجود در دود خروجی را کاهش داده و به حد قابل‌قبول برساند. همچنین باید از بیرون زدن شعله و یا جرقه جلوگیری به عمل آید.

چنانچه میزان غلظت گازهای سمیاز حدود مشخص‌شده تجاوز نماید، پیمانکار باید بلافاصله موتورهای دیزلی را متوقف نموده و میزان تهویه را افزایش دهد و یا اقدامات قابل‌قبول دیگری را با تائید مهندس ناظر به عمل آورد.

موتور دستگاه‌های دیزلی در هنگام بیکار بودن نباید روشن بماند.

پیمانکار باید متناسب با فعالیت‌های موجود نظیر تزریق، بتن‌ریزی، اجرای بتن پاشی، اصلاحاتی در سامانه تهویه به عمل آورد.

سامانه تهویه باید قابلیت کنترل دمای موردنیاز محیط را نیز داشته باشد و شرایط مناسب برای محیط کار را در داخل تونل فراهم سازد.

پیمانکار باید برای اندازه‌گیری گازها و رعایت مشخصات فنی، تجهیزات و وسایل اندازه‌گیری موردنیاز را در وضعیت مطلوب نگهداری نماید.

لوله‌های تهویه مورداستفاده جهت انتقال هوا باید به‌گونه‌ای باشد که افت فشار در آن به حداقل برسد.

جنس لوله‌های تهویه باید از مواد غیرقابل اشتعال باشد.

پیمانکار باید کلیه قرائت‌های انجام‌شده را ثبت و به‌صورت هفتگی به مهندس ناظر ارائه نماید.

پیمانکار باید محل نصب بادزنها را به تائید مهندس ناظر برساند.

در صورت وجود سامانه مکش گرد و غبار بر روی دستگاه‌های حفاری، پیمانکار با تائید مهندس ناظر مجاز است راندمان آن‌ها را در محاسبات مربوط به سامانه تهویه در نظر بگیرد.