12-3-3- روش‌های حفاری

روش‌های حفاری باید متناسب با ابعاد مقطع حفاری، نحوه استقرار دستگاه‌ها و نحوه تخلیه مصالح انتخاب گردد. پیمانکار باید برنامه و روش عملیات حفاری را قبل از انجام آن به تائید مهندس ناظر برساند.

به‌طور کلی روش‌های حفاری شامل روش‌های زیر است:

- حفاری ماشینی

- حفاری با چال و انفجار

پیمانکار باید مطابق با مشخصات فنی و نیازهای اجرایی، یکی از روش‌های حفاری و یا هر دو شیوه حفاری را انتخاب و به تائید مهندس ناظر برساند.

درصورتی‌که حفاری ماشینی برای اجرای پروژه در نظر گرفته شود، پیمانکار باید کلیه امکانات و تجهیزات لازم برای حفاری با چال و انفجار را نیز در اختیار داشته باشد.

به‌طور کلی در هر یک از روش‌های یاد شده در بالا باید اقدامات لازم به‌منظور جلوگیری از دستخوردگی توده سنگ پیرامون تونل به عمل آید.

12-3-3- 1- حفاری ماشینی

پیمانکار باید مطابق با مشخصات طرح، برنامه زمان‌بندی، ویژگی‌های ژئوتکنیکی محدوده ساختگاه و مطابق نظر مهندس ناظر، ماشین‌آلات موردنیاز را تأمین نماید. این ماشین‌آلات باید طوری انتخاب گردد که قابلیت حفاری تونلها را با در نظر گرفتن ویژگی‌های توده سنگ‌های مختلف و همچنین شرایط هندسی فضاها، دارا باشد.

پیمانکار باید کلیه تجهیزات و ماشین‌آلات را به‌طور مرتب بازرسی و سرویس نماید.

پیمانکار باید کلیه قطعات یدکی موردنیاز تجهیزات و ماشین‌آلات را در کارگاه تأمین نماید، به‌طوری‌که هیچگاه فعالیت ماشین‌آلات به دلیل عدم وجود قطعات یدکی متوقف نگردد.

پیمانکار باید سرویس ژنراتورهای تولید برق و نیز سامانه انتقال انرژی برای تجهیزات و ماشین‌آلات حفاری را به‌طور کامل انجام دهد و ژنراتورهای یدکی را پیشبینی نماید.

پیمانکار باید کلیه تمهیدات لازم برای جلوگیری از ایجاد گرد و غبار در ضمن حفاری با ماشین‌آلات و همچنین در زمانبارگیری و حمل و نقل را فراهم آورد. این تمهیدات شامل آب پاشی و استفاده از سامانه غبارگیری است.

پیمانکار باید ماشین‌آلات بارگیری و حمل و نقل را طوری تأمین نماید که حفاری به‌طور پیوسته انجام گیرد.

پیمانکار باید هم‌زمان با پیشروی حفاری، شرایط توده سنگ‌ها را بررسی نماید تا چنانچه محدوده هایی وجود دارد که حفاری در آن‌ها با ماشین‌های حفاری امکان پذیر نباشد، به شیوه مناسب حفاری و نگهداری گردد.

پیمانکار باید سامانه روشنایی و تهویه را با در نظر گرفتن شرایط اجرا و مطابق مفاد فصل سوم این مشخصات فنی عمومی تأمین نماید.

پیمانکار باید در حفاری با ماشین‌های حفار از اپراتورهای ماهر استفاده نماید.

پیمانکار باید کلیه اقدامات لازم به‌منظور پایدارسازی فضاهای زیرزمینی را به عمل آورد.

چنانچه کیفیت توده سنگ‌های ساختگاه طوری باشد که احتمال وقوع ریزش آن‌ها در ضمن حفاری وجود داشته باشد، پیمانکار باید از دستگاه‌های با سپر محافظ، استفاده نماید.

پیمانکار باید در ضمن حفاری با ماشین‌های حفار، به‌طور دائم مسیر حفاری را کنترل و تصحیحات لازم در مورد مسیر را به عملآورد. به‌طوری‌که هیچگاه در مسیر حفاری انحراف به وجود نیاید.

در صورت استفاده از ماشین حفاری کله گاوی، با توجه به ابعاد فضای زیرزمینی، پیمانکار باید با تائید مهندس ناظر، حفاری را بهصورت چند مرحله ای انجام دهد.

12-3-3- 2- حفاری با چال و انفجار

در این روش پیمانکار باید از روش‌های آتشکاری استفاده نماید که بتواند سطوحی صاف و عاری از مواد ناپایدار و با حداقل درزه و ترک ایجاد نماید. بدین منظور روش‌های آتشکاری کنترل شده محیطی با تائید مهندس ناظر باید مورداستفاده قرار گیرد.

پیمانکار باید با انجام آزمایش‌های مختلف، روش‌های آتشکاری کنترل شده محیطی را بهبود بخشد، تا بتواند اضافه حفاری و شکستگی در ورای خطوط حفاری نشان داده‌شده در نقشه‌ها را به حداقل برساند و سرانجام سطوحی صاف و محکم ایجاد نماید.

پیمانکار باید با تغییر دادن ضخامت بار، الگوی حفاری، عمق چال‌ها، مقدار و نوع مواد منفجره، توالی انفجار و الگوی تاخیرها، آزمایش‌های لازم به‌منظور تعیین طرح بهینه آتشکاری را انجام دهد و به تائید مهندس ناظر برساند.

روش‌های چالزنی و آتشکاری کنترل شده محیطی در صورتی قابل‌اجرا خواهد بود که بعد از انجام لقگیری در هر پاس انفجار، حداقل 50 درصد اثر چال‌ها در سطح نهایی قابل‌رؤیت بوده و توزیعی یکنواخت داشته باشد و رواداری‌های نشان داده‌شده در نقشه‌ها، رعایت شده باشد.

پیمانکار باید به دنبال آتشکاری‌های آزمایشی، طرح آتشکاری و تغییرات احتمالی موردنیاز آن را به مهندس ناظر ارائه نماید.

پیمانکار باید حداقل 24 ساعت قبل از شروع عملیات چالزنی الگویی شامل تعداد، عمق و قطر چال‌ها، توالی تاخیرها، نوع چال‌ها، مقدار و نوع ماده منفجره در هر چال و مدار آتش را برای کسب مجوز اجرای آتشکاری به‌طور کتبی به مهندس ناظر ارائه نماید.

در هر نوبت آتشکاری اگر سطوح به دست آمده از نوبت قبلی با مشخصات فنی خصوصی آتشکاری کنترل شده محیطی تطبیق ننماید، پیمانکار باید پیشنهادهای خود را برای اصلاح طرح آتشکاری به مهندس ناظر ارائه نماید.

پیمانکار باید برای کنترل مؤثر آتشکاری محیطی مطابق با مشخصات فنی خصوصی، رواداری‌های تعیین‌شده برای طول، موقعیت و شیب را در حفر چال‌ها ی محیطی رعایت نماید.

پیمانکار باید طول چال‌ها را با در نظر گرفتن روش آتشکاری و ابعاد فضای زیرزمینی تعیین و برای کسب تائید به مهندس ناظر ارائه نماید.

برای کنترل مؤثر آتشکاری محیطی رعایت موارد زیر الزامی است:

- طول چال‌های محیطی در حفاریهای زیرزمینی نباید از 7 متر تجاوز نماید.

- موقعیت ابتدا و انتهای چالها باید با رواداری‌های مشخص‌شده مطابقت داشته باشد.

- درصورت بالابودن سطح آب زیرزمینی، باید از مواد ناریه ضد آب استفاده شود.

12-3-3- 2- 1- رفتارسنجی فعالیت‌های آتشکاری

پیمانکار باید فعالیت‌های آتشکاری را رفتارسنجی نماید. بدین منظور لازم است برای اندازه‌گیری شدت و بزرگی ارتعاش‌های زمین از یک لرزهنگار مهندسی استفاده شود. لرزه نگار مهندسی یعنی سامانه رفتارسنجی در عملیات انفجار و لرزه که به‌طور مستقیم سرعت ارتعاش را اندازه‌گیری می‌نماید.

مهندس ناظر مجاز است رفتارسنجی قسمتی یا تمامیعملیات آتشکاری را با استفاده از لرزه نگار و یا وسایل دیگر درخواست نماید.

پیمانکار باید در نصب، بهره‌برداری، قرائت ابزار دقیق با مهندس ناظر همکاری نماید.

درصورتی‌که نتایج رفتارسنجی نشان دهد که عملیات آتشکاری، سازه‌های بتنی یا تزریقها و حفاری‌های کامل شده را تهدید می‌نماید، پیمانکار باید روش آتشکاری خود را اصلاح نموده و کلیه تأسیسات خسارت دیده را به هزینه خود ترمیم نماید.

12-3-3- 2- 2- محافظت سازه‌ها در برابر آتشکاری سرعت ذره به‌طور کلی نباید از حدود زیر تجاوز نماید:

- در محدوده هایی که بیش از 60 ساعت از اجرای بتن یا تزریق گذشته باشد، سرعت ذره که در سطح بتن یا محل تزریـقاندازه‌گیری می‌شود نباید ازmm/s 60 تجاوز نماید. در مورد سازه‌هایی که با بتن ساخته‌شده‌اند یا مقدار آرماتور زیادی در آن‌ها به کار نرفته باشد و عرض سازه در بلندترین نقطه از ارتفاع آن بیش‌تر باشد، حداکثر سرعت مجاز ذره بـه mm/s 80 افزایش مییابد.

- در مناطقی که کمتر از 60 ساعت از اجرای بتنریزی در نزدیکی آن‌ها گذشته باشد، حداکثر سرعت مجاز ذره mm/s 10 است.

به‌طور کلی با در نظر گرفتن ویژگی‌های توده سنگ‌ها و شرایط سازه‌های مجاور، سرعت مجاز ذره باید به تائید مهندس ناظر برسد.

حدود آتشکاری که در بالا ذکر گردیده فقط چهارچوب کلی شرایط آتشکاری را تشکیل می دهد و ممکن است ضمن پیشرفت کار و بر اساس اندازه‌گیری‌ها و مشاهدات انجام‌شده، توسط مهندس ناظر اصلاح گردد.

12-3-4- لق گیری و صاف کردن برآمدگی‌ها در داخل خط »A«

پیمانکار باید همواره کلیه مواد سست و ریزشی که ایمنی کارگران یا سازه‌ها و یا دستگاه‌ها را تهدید می‌کند، پاک‌سازی نماید.

پاک‌سازی سطوح باید مطابق نظر مهندس ناظر انجام شود. این فعالیت‌ها شامل پاک‌سازی به‌وسیله تجهیزات مکانیکی، لوازم دستی و جتهای آب یا هوا است. پس از پاک‌سازی سطوح، شکاف‌های باز شده باید مطابق با مشخصات فنی خصوصی، با بتن یا بتن پاشیدنی پر شوند. اجرای بتن پاشی یا بتن با موافقت مهندس ناظر باید انجام گیرد.

پیمانکار باید کلیه برآمدگی‌های داخل محدوده خط »A« را با تائید مهندس ناظر صاف نماید. صاف کردن این سطوح باید قبل از نصب عناصر نگهدارنده انجام گیرد.

پیمانکار باید برآمدگی‌های سطوح سنگی در تونل را به‌وسیله دژبر و یا به روش‌های دستی که سبب خردشدن دیواره تونل نشود، صاف کند.

12-3-5- آماده‌سازی سطوح

پیمانکار به‌طور کلی باید کلیه سطوح حفاری‌ها را برای بتن‌ریزی با آب یا هوای فشرده پاک‌سازی نماید. روش پاک‌سازی باید به تائید مهندس ناظر برسد.

محل شستشوی سطوح حفاری شده باید ابتدا توسط مهندس ناظر بازرسی شود و طبق دستور مهندس ناظر پاک سازی آن انجام گیرد. پس از آن و پیش از بتن‌ریزی یا اجرای بتن پاشی پاک سازی نهایی انجام گیرد. شستشوی اولیه باید