11-5-3- 3- بارهای افقی

مهارها و شمع‌ها را باید برای مقاومت در برابر تمامی بارهای افقی قابل پیش‌بینی مانند نیروهای لرزه ای یا کشش کابل ها، پایه‌های مایل، تخلیه بتن و حرکت و توقف تجهیزات طراحی کرد. همچنین باید اثر بار باد بر روی حصارها و دیگر سطوح بادگیر را نیز در نظر گرفت.

الف- در هیچ حالتی در ساختمان‌ها بار افقی ناشی از باد، تخلیه بتن، بتنریزی مایل و تجهیزاتی که در هر جهتی در هر طبقه عمل می کنند، نباید از 5/1 کیلو نیوتن برهر متر طول بر لبه کف یا 2 در صد کل بار مرده روی قالب که به‌صورت بار یکنواخت بر لبه کف وارد می‌شود(هر کدام بزرگ تر بود)، کم‌تر در نظر گرفته شود.

ب - مهاربندی قالب دیوار را باید برای تحمل بار باد طبق آیین‌نامه‌های جاری ملی طراحی کرد. در مورد قالب دیوارهایی که در معرض عوامل جوی قرار دارند، حداقل بار طراحی باد نباید از 7/0 کیلو پاسکال کم‌تر در نظر گرفته شود. مهاربندی قالب دیوارها را باید برای حداقل بار افقی 5/1 کیلو نیوتن بر هر متر طول دیوار که در قسمت فوقانی آن وارد می‌شود، طراحی نمود.

ج- در طراحی قالب دیوارهای مرتفع باید به شرایط ویژه آن‌ها در هر مورد توجه نمود.

11-5-3- 4- بارهای ویژه

قالب بندی را باید با توجه به شرایط ویژه احتمالی، همچون بتن‌ریزی نامتقارن، ضربه ناشی از ریخته شدن بتن، زیر فشار، بارهای متمرکز میلگردگذاری، بارهای جابجایی قالب و انبار کردن مصالح ساختمانی و نیروهای پس کشش در سازه‌های بتنی پیش تنیده طراحی نمود.

11-5-4- تنش ها

تنش‌های مجاز در طراحی قالب‌بندی با توجه به نوع مصالح قالب‌بندی بر اساس ارقام تعیین‌شده در آیین‌نامه‌ها و استانداردهای جاری ملی و در صورت نبودن، بر اساس ارقام تعیین‌شده توسط آ ییننامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی معتبر به تشخیص مهندس ناظر انتخاب می‌شود. درصورتی‌که ضوابط مورداستفاده در طراحی، تعیین تنشهای مجاز را موکول به انجام آزمایش‌هایی نموده باشد، این آزمایش‌ها باید در آزمایشگاه معتبر و مورد تائید مهندس ناظر انجام شود.

در مورد مصالحی که به‌طور مکرر مورداستفاده واقع می‌شود، باید از مقادیر کاهش یافته برای تنش مجاز استفاده نمود.

11-5-5- ضرایب ایمنی لوازم قالب بندی

در جدول (11-2) حداقل ضرایب ایمنی لوازم قالب‌بندی مانند بست قالب، مهار قالب و آویزهای قالب ارائه‌شده است. طراح قالب بندی در زمان انتخاب این لوازم باید مطمئن شود که در عمل مصالح مورداستفاده، مقاومت نهایی برای برآورده نمودن این ضرایب را تأمین می‌نماید.

11-5-6- شمع‌های اطمینان

در صورت عدم انجام محاسبات، پیش‌بینی شمعهای اطمینان برای تیرهای با دهانه بزرگتر از 5 متر، تیرهای طره به طول بیشاز 5/2 متر، دال‌های با دهانه بزرگ تر از 3 متر و دال‌های طره ای به طول بیش از 5/1 متر الزامی است.

تعداد پایه‌های اطمینان پیش‌بینی شده باید به‌اندازهای باشد که فاصله هر دو پایه اطمینان مجاور در هیچ مورد از 3 متر تجاوز ننماید.

جدول 11-2- حداقل ضرایب ایمنی لوازم قالب بندی

کاربرد ضریب ایمنی لوازم

تمامی موارد کاربرد 2 بست قالب

قالبی که فقط وزن قالب و فشارهای بتن را تحمل می‌کند 2 مهار قالب

قالبی که وزن بتن، قالب، بارهای زنده اجرایی و ضربه را تحمل می‌کند 3

تمامی موارد کاربرد 2 آویز قالب

11-6- نکات اجرایی و ایمنی

11-6-1- ملاحظات اجرایی

در ساخت و برپایی قالب باید اصول صحیح فنی و جزییات تعیین‌شده در نقشه‌ها و طراحی قالب رعایت شود.

نکات زیر از جمله ملاحظات اجرایی هستند که باید رعایت شود:

- وصله کاری کارگاهی لب به لب یا همپوشـانی شـمعهـای چـوبی مجـاز نیسـت، مگـر آن‌که بـرای ایـن منظـور از وسـایلپیش ساخته ای با مقاومت و پایداری مشخص استفاده شود. درصورتی‌که برای وصله کردن شمع‌های چوبی از تخته چند لایـییا الوار استفاده شود، آن‌ها را باید مانند دیگر اعضای فشاری برای مقاومت در مقابل کمانش و خمش طراحی نمود.

- میخ کوبی، پیچ کاری و اتصالات کافی

- مهار بندی جانبی مناسب و کافی

- توجه به توصیه‌های سازنده درمورد قالب هایی که از طریق سازنده‌های حرفه ای تهیه می‌شود.

- عدم استفاده از الوارهای گرهداری که به مقاومت عضو آسیب وارد می‌کند.

- دقت در جوشکاریها

- کنترل سرعت بتن‌ریزی با توجه به پارامترهای طراحی قالب

- سفت یا محکم کردن هم آهنگ و کافی بست‌ها و یراق آلات قالب

- عدم استفاده از ویبراتور خارجی بر روی قالب هایی که برای این کار طراحی نشده است.

- مهار قالب رویی در سطوح شیب‌دار به‌گونه‌ای مناسب در مقابل نیروهای زیر فشار

- فراهم بودن سطح اتکای کافی برای شمع ها

- استفاده از قالب رویی در سطوح شیب‌دار با شیب بیش از 5/1 افقی به یک قائم، مگر آن‌که ثابت شود که مـی تـوان قالـبرویی را حذف کرد.

- عدم استفاده از قالب هایی که رویه آن‌ها در مراحل قبل آسیب دیده است، برای قالـب بنـدی باکیفیت سـطح بـتن همـهطبقات، به جز طبقهF1.

11-6-2- مهار بندی و مهار بندی افقی شمع ها

برای مقاومت در برابر بارهای جانبی و جلوگیری از ناپایداری اعضای منفرد در موارد لازم باید در صفحات قائم و افقی مهاربندی قطری ایجاد کرد. وظیفه مهاربندی افقی شمع‌ها را در طراحی، می توان نگهداری و افزایش مقاومت شمع‌های منفرد و شمع‌های مجدد یا شمع‌های اطمینان در برابر کمانش در نظر گرفت. مهاربندی افقی شمع‌ها را باید در هر جهتی انجام داد که نسبت لاغری (l/r) بیش از حد مجاز باشد.

l طول بدون مهار شمع و r حداقل شعاع ژیراسیون می‌باشد.

سامانه مهار بندی شده را باید طوری به زمین یا سازه نگهدارنده مهار کرد که از پایداری کل سامانه اطمینان حاصل شود.

11-6-3- پی یا تکیه گاه قالب بندی

برای قالب‌بندی باید پی یا تکیه گاه مناسبی همچون تیرهای تکیهگاه پی گسترده یا پی شمعی بر روی زمین ایجاد کرد. درصورتی‌که خاک زیر تیرهای تکیهگاه توانایی تحمل بارهای وارده را بدون نشست قابل توجه ندارد، آن را باید تثبیت و تحکیم نمود و یا برای قالب بندی باید تکیه گاه دیگری فراهم کرد. قالب بندی نباید متکی به زمین منجمد باشد.

11-6-4- نشست

قالب بندی را باید طوری طراحی و اجرا نمود که برای جبران جمع شدگی و نشست آن امکان تنظیم قائم وجود داشته باشد.

11-6-5- تدابیر ایمنی

در طرح و اجرای قالب بندی تمامی آیین‌نامه‌ها و مقررات ایمنی جاری باید رعایت شود. پیمانکار متعهد است علاوه بر رعایت نکات ایمنی در طراحی قالب بندی، بر ساخت و برپایی قالب بندی نظارت دقیق و بازرسی پیوسته به عمل آورد. عملیات ساخت و برپایی قالب باید از قبل برنامه‌ریزی شود، تا از ایمنی کارکنان و سلامت سازه تمام شده اطمینان حاصل شود. برخی از تدابیر ایمنی عبارتند از:

الف- نصب علائم و موانع ایمنی جهت دور نگه داشتن افراد غیرمجاز از منطقه برپایی قالب، بتن‌ریزی یا قالب برداری.

‌ب- به کارگماردن سرکارگران مجرب قالب‌بندی در حین عملیات بتنریزی جهت اطمینان از تشخیص سریع و زود رس جابجایی احتمالی یا شکست قالب بندی، آماده نگه داشتن شمع‌های اضافی یا مصالح و تجهیزات دیگر جهت دسترسی سریع در حالت اضطراری.

‌ج- فراهم نمودن روشنایی کافی برای قالب بندی.

‌د - در نظرگرفتن نقاط مخصوص بلند کردن در طراحی و جزییات قالب هایی که با جرثقیل جابجا می‌شود به‌ویژه قالب‌های بالا رونده.

‌ه - در نظر گرفتن داربست‌ها، سکوهای کار و نرده‌های ایمنی در طرح قالب بندی.

و- برنامه‌ریزی برای بازرسی کارگاهی ازنظر ایمنی قالب بندی.

 یازدهم

نکات ایمنی تعیین‌شده در فصل سوم این مشخصات فنی عمومی لازم الرعایه هستند.

11-7- آماده کردن قالب ها

قالب‌ها را باید قبل از استفاده، از تمامی آلودگی ها، ملات و اجسام خارجی تمیز و آن‌ها را با مادهای رهاساز اندود نمود. در صورت لزوم و تائید مهندس ناظر ممکن است از اندود درزگیر برای بستن درزهای بین قطعات رویه قالب استفاده شود. در مواردی که دسترسی به کف قالب از داخل قالب عملی نیست، باید با ایجاد دریچههایی امکان خارج ساختن اجسام خارجی را پیش از بتنریزی فراهم ساخت. اندودهای قالب باید پیش از کار گذاشته شدن میلگردها به کار برده شود و مقدار اندود باید به میزانی باشد که روی میلگردها یا درزهای ساخت بتن جاری نشود.

رویه قالب ممکن است با موادی که هدف آن‌ها علاوه بر تسهیل در جداسازی قالب از بتن، تغییر بافت، بهبود دوام و آببندی سطح تماس جهت مقابله با رطوبت باشد نیز اندود شود.

11-8- بازرسی

قالب‌ها را باید پیش از نصب میلگردها بازرسی و کنترل کرد تا از انطباق ابعاد و موقعیت صحیح قالب‌ها نسبت به نقشه‌ها و همچنین کیفیت آن‌ها اطمینان حاصل شود. قالب محفظه ها، مغزیها، غلاف ها، مهارها و دیگر اقلام مدفون در بتن را باید به شکل صحیحی مشخص و تعیین مکان و محکم کرد. درصورت تعیین خیز، قالب‌ها باید از این نظر کنترل شود.

در سازه‌های مهم فهرست کنترلی1 شامل کلیه مواردی که لازم است بازرسی شود، تنظیم شده و به‌وسیله شخص ذیصلاحی که صلاحیت او به تائید مهندس ناظر رسیده باشد، بازرسی و امضاء می‌شود. این فهرست و موارد مندرج در آن باید مورد تائید مهندس ناظر باشد. تشخیص مهم بودن سازه به عهده مهندس ناظر می‌باشد. این فهرست نافی لزوم پر کردن فرم الف مندرج در فصل هشتم این مشخصات فنی عمومی برای هر نوبت بتن‌ریزی نیست.

11-9- جابجایی و نصب قالب

در طراحی و برنامه‌ریزی و اجرای قالب بندی برای جابجایی و نصب قطعات قالب به‌ویژه قطعات بزرگ و سنگین، نوع تجهیزات و وسایل جابجایی و نصب قالب، ظرفیت و موقعیت قرارگیری آن‌ها باید با توجه به نوع سازه، ابعاد و وزن قالب و فضای موجود، طراحی و انتخاب شود. جابجایی و نصب قطعات باید طوری انجام شود که شکل قالب تغییر نیافته و در استحکام اجزای آن خللی به وجود نیاید. در طراحی یا انتخاب وسایل جابجایی و استفاده از آن‌ها باید ایمنی کامل برای افراد، تجهیزات و سازه‌ها تأمین شود. در نصب قالب عملیات هم راستا کردن و تنظیم قالب‌بندی باید طوری انجام شود که در ضمن و بعد از بتن‌ریزی رواداری‌ها در محدوده تعیین‌شده باشد. روش‌های پیمانکار برای جابجایی نصب قالبها باید قبلاً به تائید مهندس ناظر برسد.

1- Check list