9-9- تراکم

9- 9-1- کلیات

انواع مختلف خاکریز باید با روش و تراکم‌های تعیین‌شده دربندهای قبل انجام گیرد. از سایر وسایل و روش‌ها نیز در مورد هر کدام از مصالح مختلف، درصورتی‌که نتایج تراکم حاصل از آن معادل با شرایط داده‌شده باشد، می‌توان استفاده کرد. کلیه این وسایل و روش‌ها باید بر روی خاکریز آزمایشی مورد آزمایش قرار گیرد و قبلاً به تصویب مهندس ناظر برسد.

کلیه ماشین‌آلات جهت کوبیدن خاکریز باید بر روی نوارهای موازی حرکت داده شود به نحوی که هر نوار، نوار قبلی را به مقدار ثابتی بپوشاند (حدود 50 سانتی‌متر).

9- 9-2- روش‌های تراکم

9- 9- 2-1- تراکم با استفاده از غلتک چرخ لاستیکی

غلتک چرخ لاستیکی باید طوری طراحی‌شده باشد که در هنگام حرکت بر روی زمین ناهموار، بار تقریبا مساوی به چرخ‌های آن وارد گردد. کل وزنی که به هر چرخ اعمال می‌شود، نباید کم‌تر از 5/12 تن باشد. فشار بار چرخ‌ها بین 6 تا 8 کیلوگرم بر سانتی‌مترمربع می‌باشد و جهت رسیدن به حداکثر تراکم ممکن لایه، میزان فشار بار چرخ ها، تعیین می‌گردد. تعداد دفعات عبور غلتک از هر مسیر حداقل چهار بار و سرعت حرکت آن بین 5 تا 8 کیلومتر در ساعت خواهد بود.

9- 9- 2-2- تراکم با استفاده از تخماق‌های دستی

در مواردی که به نظر مهندس ناظر استفاده از غلتک چرخ لاستیکی به دلیل تنگی جا ممکن نبوده و یا باعث صدمه زدن به سازه‌های دائمی‌شود، می‌توان به‌جای آن از تخماق‌های دستی با ظرفیت کافی استفاده نمود. این تخماقها طوری انتخاب خواهد شد که قادر به ایجاد تراکم تعیین‌شده باشد. کلیه این وسایل باید قبلاً به تائید مهندس ناظر برسد. ضخامت لایه کوبیده شده به‌وسیله این دست گاهها نیز باید به تائید مهندس ناظر برسد.

9- 9- 2-3- تراکم با روش‌های دینامیکی

برای متراکم ساختن خاکریز درشت دانه می توان از غلتک‌های ویبره بزرگ و سنگین به وزن 15-10 تن از جنس فولاد و با سطح صیقلی یا ناصاف استفاده کرد. محدوده تغییرات فرکانس ارتعاش باید آنقدر وسیع باشد تا خاکریز به‌خوبی متراکم گردد. پیمانکار موظف است که آزمایش‌های لازم جهت تعیین فرکانس ارتعاشات، سرعت حرکت و تعداد دفعات عبور غلتک برای خاکریزهای

 مصالح

مختلف را طبق دستورالعمل انجام دهد. تعداد دفعات عبور غلتک از هر مسیر نباید کم‌تر از چهار بار و سرعت حرکت آن بیش از چهارکیلومتر در ساعت باشد.

9- 9- 2-4- تراکم با غلتک ویبره مخصوص

در جاهای باریک و تنگ که استفاده از غلتک بزرگ امکان پذیر نیست و یا با نظر مهندس ناظر در صورت استفاده امکان ایجاد خساراتی به سازه‌های دائمی وجود داشته باشد، باید از غلتک‌های ویبره دستی کوچک مورد تائید استفاده شود. این ن وع غلتکها باید قادر به ایجاد تراکم حداقل در حد ماشین‌آلات تعیین‌شده باشند. کلیه این نوع ماشین‌آلات و ضخامت لایههای متراکم شده توسط این غلتک‌ها باید به تائید مهندس ناظر رسیده باشد.

برای تراکم هسته رسی می‌توان از غلتک‌های پاچه بزی به وزن 17 تا 35 تن، و با سرعت حرکت کم‌تر از 8 کیلومتر در ساعت استفاده نمود. غلتک‌های پاچه بزی مورداستفاده باید از نوع غیر ارتعاشی بوده و می‌تواند به‌صورت یدک کش یا خود کشش باشد. نوع غلتک و بار وارده از طرف درامها باید به‌گونه‌ای باشد که تراکم موردنیاز را به دست دهد.

تصمیم‌گیری نهایی برای تعیین نوع غلتک مورداستفاده بر اساس خاکریز آزمایشی باید به تائید مهندس ناظر برسد. مهندس ناظر حق خواهد داشت در هر زمآن‌که لازم بداند، دستور اصلاح یا تعمیر پاچه‌های غلتک، و یا تغییر وزن غلتک را به‌منظور رسیدن به تراکم بهینه در خاکریز بدهد.

9-10- شرایط تراکم خاکریزها

ضخامت بیشینه پیشنهادی هر لایه برای مصالح مختلف مطابق با مقادیر تعیین‌شده در جدول (9-4) می‌باشد، لیکن مهندس ناظر می‌تواند بر مبنای نتایج آزمایش‌ها انجام‌شده بر روی خاکریز آزمایشی دستورالعمل دیگری را بدهد.

جدول 9- 4- راهنمای روش تراکم و خاک‌ریزی

محدوده قابل‌قبول برای لایههای متراکم (متر)1 وسیله تراکم نوع مصالح

 0/15 -0/2 0/1 غلتک چرخ لاستیکی یا غلتک پاچه بزی یا تخماق مخصوص هسته ناتراوا

 0/1 تخماق مخصوص سطح تماس لایه ناتراوا

 0/25 غلتک ویبره فیلتر و زهکش

 0/4-0/5 0/3 غلتک ویبره غلتک ویبره مخصوص ناحیه انتقالی

 0/65-0/8 0/6 غلتک ویبره غلتک ویبره مخصوص سنگریز

 0/4-0/5 غلتک ویبره مخلوط

1- مهندس ناظر می‌تواند بر اساس نتایج خاکریز آزمایشی یا برحسب نوع تجهیزات تراکم و یا نوع مصالح، تغییـرات لازم در ضـخامت لایـه را بـه پیمانکـارابلاغ نماید.

9-11- آزمایش‌ها، استانداردها و کنترل کیفیت مصالح خاکریز و سنگریز

9- 11-1- نکته‌های کلی

پیمانکار موظف است این اطمینان را کسب کند که کلیه آزمایش‌های لازم برای طبقه بندی مصالح، درصد رطوبت، و تراکم خاکریز جهت انطباق با »مشخصات« انجام می‌گیرد. کلیه آزمایش‌ها باید با جدیدترین روش‌های ASTM یا آیین نامه دیگر مورد تائید مهندس ناظر انجام گیرد.

مهندس ناظر مجاز است کلیه آزمایش‌ها را ازنظر انطباق با استانداردهای معتبر تعیین‌شده، ارزیابی کرده و در صورت لزوم خواستار اصلاح، تعدیل و تغییر روش‌ها، مصالح و درصد رطوبت جهت رساندن تراکم مصالح خاکریز به سطح مطلوب شود.

در هر صورت توالی و برنامه کنترل عملیات اجرایی باید به نحوی باشد که کیفیت کار، یکنواختی و ویژگی‌های آن را تضمین کند. بدیهی است در شروع عملیات، کنترل و بازرسی بیش‌تری اعمال می‌گردد.

کنترل کیفیت رس، شن و ماسه، فیلتر، مصالح ناحیه انتقالی و بتن زیر هسته رسی، عمدتا بر اساس آزمایشهای انجام‌شده در محل سد و آزمون‌های آزمایشگاهی انجام می‌گیرد. مهندس ناظر می‌تواند در هر زمان و موقعیت که لازم بداند، برنامه کنترل کیفیت خاک‌ریزی را با شرایط ایجاد شده در محل تطبیق، یا تغییر دهد.

9- 11-2- مصالح ریزدانه ناتراوا

پس از کوبیدن هر لایه رس ، باید آزمایش‌های صحرایی انجام گیرد (جدول‌های 9-2 و 9- 3). درصورتی‌که نتیجه آزمایش تراکم بیش از 98 % و رضایت بخش باشد، اجازه خاک‌ریزی لایه بعدی داده خواهد شد. به‌هرحال بر اساس نتایج آزمایش‌ها روی کلیه لایهها، باید میزان تراکم آخرین لایه از تراکم خشک حداکثر میانگین حاصله از آن‌ها بیش‌تر باشد.

9- 11-2- 1- محل و تعداد نمونهگیری

در ازای هر 500 مترمربع خاک‌ریزی ، یا 100 متر مکعب حجم خاک‌ریزی یک نمونه برای آزمایش صحرایی باید گرفته شود.

از هر 50 نمونه، دو نمونه برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده خواهد شد. هدف این است که نتیجه آزمایش‌های صحرایی کنترل شده و از کیفیت صحیح اجرای کار اطمینان حاصل شود.

9- 11-2- 2- عمق نمونه گیری

نمونه باید از عمق بین 5 تا 15 سانتی‌متر لایه گرفته شود. در شرایط خاص، یک نمونه باید از نقطه بین دو لایه گرفته شود.

همچنین در هر 15 سانتی‌متر بر اساس دستور مهندس ناظر ممکن است نیاز به نمونه گیری باشد.

9- 11-2- 3- آزمایش‌های صحرایی و آزمایشگاهی

به‌منظور کنترل کیفی عملیات خاک‌ریزی و تهیه سابقه عملیات اجرایی، باید آزمایش‌های صحرایی و آزمایشگاهی شامل دانه بندی، تعیین حدود اتربرگ، میزان رطوبت، توده ویژه، تراکم آزمایشگاهی، تراکم در محل، نفوذپذیری ، مقاومت برشی (شامل سه محوری یا برش مستقیم) و برش پره ای انجام شود.

 مصالح

جهت کنترل مضاعف باید تعدادی آزمایش تعیین رطوبت به روش خشک کردن در کوره1 انجام پذیرد. تعداد آزمایش‌ها با نظرمهندس ناظر تعیین می‌گردد.

9- 11-3- مصالح سنگریزه ای و یا درشت دانه شنی

پس از کوبیدن هر لایه، در زمان معین باید آزمایش‌های کنترل کیفی انجام شود (جدول‌های 9-2و 9-3) درصورتی‌که نتیجه آزمایش تراکم بیش از 98% و رضایت بخش باشد، اجازه خاک‌ریزی لایه بعدی داده خواهد شد.

9- 11-3- 1- محل و تعداد نمونهگیری

به ازای هر 500 متر مکعب حجم خاک‌ریزی یک نمونه برای آزمایش صحرایی گرفته خواهد شد. از هر 50 نمونه، دو نمونه برای انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی فرستاده خواهد شد.

9- 11-3- 2- عمق نمونه گیری

نمونه گیری باید حداقل عمق لایه سنگریز را بپوشاند. در شرایط خاص یک نمونه باید از کف لایه کوبیده شده گرفته شود.

9- 11-3- 3- نوع و روش آزمایش‌های صحرایی

 این آزمایش‌ها عبارتند از دانه‌بندی و هیدرومتری، تعیین تراکم با روش »بادکنک آب2«، دانه‌بندی، نشست ، نفوذپذیری به روش تزریق آب پس از متراکم کردن 5 لایه، وزن واحد حجم در حالت تر و خشک.

9- 11-3- 4- آزمایش‌های آزمایشگاهی

آزمایش‌هایی که در آزمایشگاه انجام می‌شوند، عبارتند از دانه بندی، تراکم نسبی، تخلخل ، تراکم خشک و نفوذپذیری . تعداد آزمایش‌ها با نظر مهندس ناظر تعیین می‌گردد.

9- 11-4- فیلترها، ناحیه انتقالی و زهکش

پس از تراکم، در زمان معین باید آزمایش‌های کنترل (جدول‌های 9-2 و 9-3) انجام پذیرد. درصورتی‌که نتیجه آزمایش تراکم بیش از 98 درصد باشد نتیجه قابل‌قبول است و اجازه خاک‌ریزی لایه بعد داده خواهد شد. نتایج خاکریز آزمایشی مقادیر تراکم نسبی نهایی را مشخص می‌نماید.

9- 11-4- 1- محل و تعداد نمونهگیری

برای هر 50 تا 80 متر مکعب حجم خاک‌ریزی ، یک نمونه برای آزمایش‌های صحرایی گرفته خواهد شد. برای هر 1000 متر مکعب خاک‌ریزی 2 نمونه برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده خواهد شد.

1- Oven Dry

2- Water Baloon

9- 11-4- 2- آزمایش‌های صحرایی و آزمایشگاهی

آزمایش‌های صحرایی و آزمایشگاهی عبارتند از وزن خشک، میزان لای، آزمایش عدم وجود چسبندگی، دانه بندی، تراکم نسبی و نفوذپذیری . تعداد آزمایش‌ها با نظر مهندس ناظر تعیین می‌گردد.