9- 5- 2-2- اصلاح پی‌های سنگی

اصلاح سطح نمایان شده سنگ بعد از برداشت مصالح نامناسب روی آن، بستگی به نوع سنگ و ناهمواری‌های آن خواهد داشت. استفاده از تجهیزاتی که از خود شیار یا اثری باقی میگذارند، روی سنگ‌های نرم مجاز نیست، چون این نوع تجهیزات باعث صدمه سطح سنگ می‌شوند، به‌ویژه در مورد سنگ‌های با لایهبندی نازک نیاز به حفاری مجدد و صاف نمودن سطح سنگ خواهد بود.

شکل دادن به سطح نمایان شده سنگ‌های سخت عمدتا تحت تأثیر لایه بندی و ناپیوستگی‌ها بوده و بسته به جهت آن‌ها، می‌تواند منجر به ایجاد سطوح عمودی، برآمدگیها، قسمت‌های معلق یا دندانه اره ای شود. وجود حفرهها، مسیر رودخانه‌های مدفون، غارهای انحلالی و یا نواحی برشی و هر پدیده دیگری که باعث ناهمواریهای اضافی خواهد شد، نیازمند ترمیم است. مصالح نامناسب باید از روی این ناهمواری‌ها برداشته شود و سطح پی به‌صورت یک سطح منظم شکل داده شود تا نشستهای ناهمگون در خاکریز محدود گردد. سطح پی را عموما می توان بهطور مناسب با روش سنگ برداری یا حفاری خطی و یا با روش پیش برش1 شکل داد. وقتی که برای صاف کردن ناهمواریها، به مقادیر زیادی سنگ برداری و یا آتشکاری نیاز باشد، بهطوری که این عملیات سبب ایجاد خسارت به پی گردد، می‌توان به‌جای سنگ برداری سطح پی را با بتن دندانه ای پر نمود.

در هنگام عملیات ساختمانی سطوح سنگی مرتفع باید پایدار باشند و نیز برای به حداقل رساندن نشست‌های ناهمگون و تمرکز تنش، باید به یک سطح صاف با یک پروفیل پیوسته اصلاح گردند. این سطوح باید دارای شیب 75/1:0 (افقی به عمودی) و یا ملایمتر باشند.

 کلیه برآمدگی‌ها و سنگهای معلق واقع در محدوده زیر هسته رسی باید برداشته شود. هر سطح پلهای که از 5/1:0 (افقی به عمودی) تندتر و از 30 سانتی‌متر بلندتر باشد، باید برداشته شده یا توسط بتنریزی با شیب 5/1:0 (افقی به عمودی) یا ملایم تر اصلاح گردد.

در ناحیههایی که با هسته تماس ندارد، کلیه توده‌های نابرجا، برآمدگیها و سنگ‌های معلق باید برداشته شود. هرسطح پلهای که شیب آن از 5/1:0 (افقی به عمودی) تندتر و از 50/1 متر بلندتر باشد، باید برداشته و یا توسط بتن‌ریزی دندانه ای با شیب 5/1:0 (افقی به عمودی) یا ملایم تر اصلاح گردد.

پیمانکار باید از روش‌های مناسب آتشکاری استفاده کند، تا از اثر نامناسب آتشکاری روی خصوصیات نفوذپذیری سنگ و نیز عدم کاهش پایداری شیب و عدم کاهش مقاومت جلوگیری نماید. به دلیل وجود درزه و ترک در یک توده سنگ و به علاوه عدم وجود کنترل کافی روی انرژی آتشکاری، اغلب به دست آوردن یک سطح سنگ برداری شده باکیفیت مطلوب مشکل است، به همین دلیل بررسی برنامه‌ریزی پیمانکار برای آتشکاری، کنترل جزییات آتشکاری، شرایط پذیرش سطح حفاری شده و کنترل میزان لرزش، برای صدور مجوز برای هر نوبت آتشکاری توسط مهندس ناظر ضروری می‌باشد.

کلیه مصالح نامناسب و غیر متراکم باید توسط دست، کلنگ، جاروب زدن و جت آب یا هوا برداشته شود. آب انباشته شده بر اثر عملیات شستشو باید جمع‌آوری شود. درصورتی‌که سطح سنگ بر اثر شستشو نرم شود، لازم است از جت هوا استفاده شود. مصالح نامناسب یا غیر متراکم موجود در حفره ها، نواحی برشی، ترک‌ها یا رگه‌ها و درزه ها، باید مطابق با معیارهای زیر برداشته شود:

الف- در بازشدگی‌ها ی کم‌تر از 5 سانتی‌متر، باید تا عمق 3 برابر عرض بازشدگی برداشته شود.

1- Pre-splitting

‌ب- برای بازشدگی‌های عریض تر از 5 سانتی‌متر و کمتر از 150 سانتی‌متر باید تا عمقی معادل سه برابر عرض بازشدگی، یا تاعمقی که عرض بازشدگی به 12 میلی متر یا کم‌تر برسد، مصالح سست و غیر متراکم حذف شود. اما این عمق نباید از 150 سانتی‌متر تجاوز کند.

‌ج- بازشدگی‌های عریضتر از 150 سانتی‌متر جزو موارد خاص هستند، که لازم است عمق برداشت آن‌ها در محل به‌وسیله مهندس ناظر تعیین شود.

برای برداشت مصالح پیهایی که در صورت نمایان شدن و یا قرار گرفتن در معرض هوا یا آب تخریب می‌شود، روش‌های خاص موردنیاز است. درصورتی‌که خرابی در چنین پی‌هایی بر اثر نمایان شدن در مقابل هوا باشد، پی باید مرطوب نگاه داشته شود، و درصورتی‌که خرابی در مقابل آب اتفاق بیافتد، پی باید خشک نگاه داشته شود.

پی‌هایی که زود هوازده می‌شوند، باید بعد از سنگ برداری و رسیدن به سطح موردنظر بهطور مداوم مرطوب نگاه داشته شوند تا این‌که توسط خاکریز یا هر پوشش محافظ مناسب دیگری پوشیده شوند.

مهندس ناظر می‌تواند یک زمان حداکثر برای فاصله زمانی بین نمایان شدن سطح پی در تراز نهایی تا پوشاندن آن توسط خاکریز یا هر پوشش محافظ مناسب دیگر، تعیین نماید.

بتن دندانه ای برای پر کردن حفره‌ها و شیارهای ایجاد شده بر اثر سطوح لایه بندی و همچنین دیگر ناهمواری هایی که از برداشتن نواحی برشی، درزههای بزرگ یا کانال‌های مدفون ایجاد شده است، مورداستفاده قرار می‌گیرد. از بتن دندانه ای می توان در پایدار نمودن شیب‌های تند و یا پر کردن شیبهای معلق استفاده کرد.

درصورتی‌که سنگ برداری را نتوان بدون آتشکاری انجام داد و یا هنگامی‌که شکل دادن مطلوب به سطح پی مستلزم حفاری بسیار زیادی در سنگ باشد، می‌توان به‌جای آن از شکل دادن توسط بتن دندانه ای استفاده نمود. بتنریزی دندانه ای یا شکل دادن توسط سنگ برداری باید در کلیه سطوحی که در دسترس تجهیزات تراکم دستی نیستند، انجام گیرد. در محل‌هایی که تجهیزات تراکم دستی را می توان به محل برد، تصمیم در مورد این‌که بتن‌ریزی دن دانهای مناسب تر است یا متراکم کردن خاک‌ریزی، موکول به قضاوت مهندس ناظر است. این قضاوت بر پایه کفایت تراکمی که در سطوح ناهموار می توان به دست آورد، نوع خاکریز در دسترس و هزینه نسبی بین بتن‌ریزی دندانه ای و تراکم دستی استوار است.

تزریق دوغاب، برای پر کردن ترک‌های پی، پر کردن سطوح باریک و نیز برای پوشش قسمت‌های نمایان پی استفاده می‌شود.

آبراهه‌های طبیعی کوچک، سنگ‌های هوازده شل و ناپایدار باید برداشته شده با بتن غلتکی و یا بتن لاغر پر گردد. در آبراهههای طبیعی بزرگ و عمیق، شیب دو طرف باید به‌صورت 5/0: 1 (افقی به عمودی) برای پوسته و به‌صورت 1:1 (افقی: عمودی) برای هسته باشد.

9- 5-3- آماده‌سازی پی برای ریختن و تراکم مصالح هسته و فیلتر

آماده بودن پی برای عملیات خاک‌ریزی هسته و فیلترها باید به تائید مهندس ناظر برسد.

در سطح تماس بین هسته نفوذ ناپذیر و فیلترها با پی باید سنگ محکم، سخت، سالم و غیر هوازده باشد، و بتوان آن را با استفاده از تزریق آب بندی کرد. تمامی ناهمواری‌ها و بیرون زدگیهای تیز گوشه باید برداشته شوند، گودرفتگی‌ها با بتن یا ملات پر شوند، و سنگهای سست و معلق، قطعات خشک شده دوغاب، پوشش‌ها ی ورقه ای یا پوسته شده، بقایای مواد آلی و دیگر مصالح خارجی برداشته شوند.

پیمانکار باید با استفاده از جاروب‌های زبر، جت آب یا هوا با فشار زیاد، سندبلاست مرطوب، یا دیگر ابزار مؤثر، و شستشوی کامل، سطح پی را پاک‌سازی کند. قبل از ریختن مصالح نفوذ ناپذیر هسته، باید آب‌های انباشته در گودال‌ها برداشته و سطح سنگ توسط جت هوا کاملاً خشک شود. حضور هرگونه آب آزاد سطحی می‌تواند سطح را صیقلی سازد و از چسبندگی مناسب بین خاکریز ریزدانه و سطح سنگ جلوگیری کند. سنگ باید حداقل برای 12 ساعت قبل از ریختن خاک‌ریزی هسته، مرطوب نگه داشته شود.

درزها و ترک ها، رگه‌ها و قسمت‌های گسلیده باید مطابق دستور مهندس ناظر با بتن دندانه ای، ملات یا بتن پلاستیک پر شود. پیمانکار ممکن است با تائید مهندس ناظر تزریق دوغاب به ضخامت 10 میلی متر بر روی سطوح افقی و سطوح شیب دار ملایم با شیب کم‌تر از 45 درجه اجرا و بر روی سطوح تقریبا قائم از ملات پاشی با فشار هوا استفاده کند. سطح پی باید قبل از استفاده از دوغاب تزریق مرطوب شود، تاجذب آب توسط دوغاب صورت نگیرد.

دوغاب تزریق باید بلافاصله قبل از ریختن خاکریز نفوذ ناپذیر تماسی با پی، اجرا شود. پس از گیرش اولیه دوغاب تزریق و قبل از گیرش نهایی آن، باید اولین لایه خاکریز نفوذ ناپذیر تماسی ریخته شود و در حالتی که دوغاب هنوز به‌صورت پلاستیک است، متراکم شود. چنانچه دوغاب یا ملات تزریق صدمه ببیند، پیمانکار باید تمامی قسمت‌های نامطلوب را مطابق با دستور مهندس ناظر بردارد و بدون هیچ گونه درخواست مبلغ اضافی مجدداً جایگزین نماید.

 مجاری قابل انحلال و درزهای بزرگ در پی باید توسط جت آب- هوا شکافته و پاک‌سازی و مطابق دستور مهندس ناظر با بتن دندانه ای پر شوند.

9-6- گودبرداری و استحصال مصالح خاک‌ریزی

9- 6-1- نکته‌های کلی

مصالح لازم برای ساخت خاکریز سد که از گودبرداری سازه‌های طرح قابل استحصال نباشد، باید از محل منابع قرضه، مطابق نقشه‌ها و مشخصات فنی خصوصی، برداشت شود.

بدیهی است که همواره احتمال تغییرات در جنس، بافت و میزان رطوبت و درصد دانههای بزرگ اندازه در مصالح نسبت به آنچه که از نتایج شناسایی‌های صحرایی به دست آمده است، وجود دارد. کلیه مسؤولیت‌های استنباط و استنتاج مربوط به طبیعت مصالح، میزان رطوبت، بافت مصالح، درصد دانه‌های بزرگ اندازه، بازدهی مصالح مناسب، مشکلات گودبرداری، شکستن یا جداکردن دانههای بزرگ اندازه، رسیدن به میزان رطوبت مطلوب و به دست آوردن مخلوط یکنواخت از مصالح به عهده پیمانکار خواهد بود

نوع تجهیزات مورداستفاده و روش اجرای پیمانکار در گودبرداری از منابع قرضه باید به‌صورتی باشد که امکان تهیه مخلوط یکنواخت موردنیاز از هر یک از انواع مصالح در برداشت از منابع قرضه موجود باشد.

موقعیت و وسعت کلیه گودهای برداشت در منابع قرضه باید مطابق دستور بوده و مهندس ناظر حق آن را دارد که به‌منظور به دست آوردن مناسب ترین مصالح، به حداقل رساندن پاک‌سازی و یا به هر دلیل دیگر حدود یا موقعیت گودبرداری در محدوده منابع قرضه را تغییر دهد.

برای جلوگیری از ایجاد چاله‌های آب در گودهای برداشت از منابع قرضه در حین عملیات گودبرداری، و پس از اتمام عملیات، باید در محل‌هایی که مهندس ناظر ضروری بداند کانال‌های زهکشی از محل برداشت به نزدیک‌ترین مجرای خروجی ایجاد شود.

در مواقعی که گودبرداری در منابع قرضه و در نزدیک‌ترین خاکریز سد، در زیر رقوم نرمال آب یا در مجاورت مخزن سد بالاتر ازرقوم نرمال آب، انجام شود، باید شیب‌های گودبرداری و عرض سکوهای به جا مانده مطابق با نقشه‌ها یا مشخصات فنی خصوصی و مورد تائید مهندس ناظر باشد. در نواحی دیگر لازم نیست که پیمانکار سطوح گودهای برداشت از منابع قرضه را با خطوط و ترازهای مشخصی گودبرداری کند ولیکن سطوح بر جا مانده از این گودها، باید صاف و هموار بوده و ممکن است طبق دستور مهندس ناظر برای ایجاد ظاهری مناسب نیاز به هموار کردن داشته باشد.

9- 6-2- پاک سازی و تسطیح منابع قرضه

پیمانکار باید کلیه محل‌های برداشت از منابع قرضه را تا عمقی که مهندس ناظر تعیین کرده از مواد نامناسب پاک نماید. مواد نامناسب که باید در پاک‌سازی برداشته شود، عبارتند از کلیه آشغالها و مواد گیاهی اعم از تنه درختان و ریشه‌ها و دیگر موادی که مطابق نظر مهندس ناظر برای استفاده در کارهای ساختمانی دائم مناسب نباشد.

کلیه مواد پاک‌سازی شده از منابع قرضه باید در محدوده گودهای حاصل از برداشت مصالح و یا مناطقی از آن‌ها که مورد تائید باشد، ریخته شود.

9- 6-3- راه‌ها، ساختمان‌ها و خدمات همگانی در منابع قرضه

راه‌های عبوری از میان منابع قرضه مطابق نقشه‌ها، بر اساس شرایط این مشخصات جایگزین خواهد گردید. قبل از احداث جاده جایگزینی پیمانکار نباید به فاصله 15 متری از محور در هر طرف، مصالحی را گودبرداری نماید. پیمانکار باید عملیات را به‌صورتی انجام دهد که اجازه استفاده مستمر از جاده داده شود و ایمنی عمومی راه را تا زمان احداث مجدد جاده تأمین نماید. درصورتی‌که احداث این راه به پیمانکار دیگری محول شده باشد، پیمانکار باید امکان دسترسی به‌منظور احداث مجدد این راه را تأمین کند.

خطوط انتقال نیرو، خطوط لوله و خطوط تلفن که مطابق نقشه‌ها از میان منابع قرضه عبور می کنند توسط گروه‌های دیگر (پیمانکارانی که توسط سازمان‌های مربوط، مثل مخابرات و ... تعیین می‌شوند) بازسازی خواهد شد. قبل از بازسازی خطوط خدمات همگانی، پیمانکار نباید مصالح بین فاصله 15 متری دو سوی محور هرگونه خطوط لوله یا انتقال نیرو و تلفن را گودبرداری کند. پیمانکار باید عملیات خود را به روشی انجام دهد که از هرگونه تداخل، یا وارد آمدن خسارت به خطوط خدمات همگانی جلوگیری شده و در صورت لزوم به‌منظور بازسازی این خطوط به دیگران اجازه دسترسی بدهد.