نهم – خاکریز و مصالح خاکی

9-1- کلیات

پیمانکار موظف به آماده‌سازی پی، تهیه مصالح مختلف، نگهداری، خاک‌ریزی و متراکم کردن مصالح در خاکریزهای مختلف، مطابق با مشخصات فنی ارائه‌شده در این فصل، طبق نقشه‌ها، یا بر اساس دستورالعمل‌های مهندس ناظر می‌باشد.

9- 1-1- دامنه کار

محدوده کار عبارت است از آتشکاری و برداشت از منابع قرضه و معدن سنگ، حمل، انباشت، اختلاط، آماده‌سازی، ریختن و پخش، تراکم، و آب پاشی یا کاستن از میزان رطوبت (در صورت لزوم) برای مصالح بدنه سد یا دیگر خاکریزها یا پشت ریزی‌های موردنیاز در چهارچوب اسناد پیمان.

خاکریزها باید مطابق با خطوط، ترازها و اندازههای نشان داده‌شده در نقشه‌های اجرایی احداث شود، مگر آن‌که مهندس ناظر تغییر در خطوط جدا کننده مابین ناحیههای خاکریز، تراز تاج خاکریز، شیب‌های طرفین، ضخامت لایه‌های مشخص‌شده و یا دیگر اصلاحات را ضروری تشخیص دهد. شیب‌هایی که در معرض دید قرار دارند باید دارای سطح نهایی هموار با ظاهری مناسب باشند.

مهندس ناظر می‌تواند هرگونه کاهش یا افزایش یا دیگر تغییرات را که ضروری می‌داند، در طراحی اعمال نماید.

پیمانکار باید، مطابق توصیه‌های فصل 15 این مشخصات فنی عمومی، ضمن پیشرفت ساخت، رفتار بدنه سد و پی آن را با استفاده از ابزار اندازه‌گیری که در پی و بدنه سد نصب‌شده است، موردبررسی قرار داده و نتایج را در فواصل معین زمانی به مهندس ناظر گزارش نماید. هر زمآن‌که مهندس ناظر تشخیص دهد که این مشاهدات موید عدم ایمنی سد می‌باشد، ممکن است از پیمانکار بخواهد که از سرعت ساخت یک یا چند بخش از کار کاسته و یا کل ساخت آن را تا اطلاع بعدی متوقف نماید.

پیمانکار باید مقاطع ویژه‌ای را برای حفاظت خاکریز از تخریب سیلاب و تخلیه آب در هنگام ساخت سد و جاده روی تاج سد و استقرار وسایل ابزاربندی در داخل بدنه سد فراهم آورد.

9-2- تعاریف

تعاریف سنگ و خاک در این مشخصات به شرح زیر است:

تخته سنگ: قطعات جداگانه سنگ، معمولاً گردگوشه و بعضاً نیمه گرد تا تیز گوشه که بعد کوچک آن‌ها از 25 سانتی‌متر بیش‌تر است.

خاک: انواع خاک با معیارهای تعریف‌شده در سامانه طبقه بندی متحد1 به شرح زیر شناخته می‌شوند:

الف- رس- خاک پلاستیکی که از الک نمره 200 استاندارد ASTM عبور می‌کند.

‌ب- لای - خاک غیر پلاستیکی که از الک نمره 200 استاندارد ASTM عبور می‌کند.

‌ج- ماسه - دانه‌های معدنی که از الک نمره 4 استاندارد ASTM عبور کرده و بر روی الک نمره 200 استاندارد ASTM باقی می ماند.

1- USCS (Unified Soil Classification System)

د - شن - قطعات سنگ که بزرگ ترین بعد آن بیش‌تر از 5/7 سانتی‌متر نبوده و بر روی الک نمره 4 استاندارد ASTM باقی می ماند.

خرده سنگ: قطعات سنگ که عموما گرد گوشه نیستند.

قلوه سنگ: قطعات گردگوشه سنگ که بزرگ تر از 25 سانتی‌متر نبوده ولی بزرگ ترین بعد آن‌ها از 5/7 سانتی‌متر بیش‌تر باشد.

9-3- طبقه بندی خاکریزها و سنگریزها

قسمت‌های مختلف خاکریزها و سنگریزها، در این مشخصات به‌صورت زیر طبقه بندی شده‌اند:

- پوسته

- هسته ناتراوا

- مصالح ناتراوا در سطح تماس هسته و پی

- فیلتر بالادست و فیلتر پایین دست

- ناحیه1 انتقالی و زهکش

- پوسته سنگریز

- سنگ چین2

9-4- شرایط ویژه خاکریزها و سنگریزها

در مواقعی که بر اساس نظر مهندس ناظر متراکم کردن مصالح خاکریز با استفاده از غلتک‌های پاچه بزی عملی یا مطلوب نباشد، باید خاکریزها با شرایط ویژه‌ای که در این مشخصات تعیین می‌شود، متراکم شوند.

محل‌هایی که نیاز به تراکم ویژه دارد، عبارتند از:

- قسمت‌هایی در مجاورت سازه‌ها یا پی سازه‌ها که در نقشه‌ها نشان داده‌شده است.

- قسمت‌هایی از خاکریزها در محل تکیه گاه‌های ناهموار و پر شیب که توسط مهندس ناظر تعیین می‌شود.

- فرورفتگی‌ها و ناهمواریهای سطح پی، که توسط مهندس ناظر تعیین می‌شود.

- گودبرداری‌های اضافی برای پی سازه‌ها، که برای پر کردن مجدد آن‌ها کتباً از طرف مهندس ناظر دستور داده می‌شود.

- خاک‌ریزی در مجاورت ابزار دقیق، لوله‌ها و مجاری آب بر، که در نقشه‌ها نشان داده‌شده است یـا توسـط مهنـدس نـاظرتعیین می‌شود.

1- Zone

2- Rip Rap

9-5- مصالح خاکریز

9- 5-1- نکته‌های کلی

هیچیک از بخش‌های مختلف سد یا خاکریز نباید قبل از آماده‌سازی پی خاک‌ریزی شود. پی هر یک از قسمت‌ها باید آبکشی، پاک‌سازی و بهطور مناسب آماده‌سازی شود و مورد تائید مهندس ناظر قرار گیرد.

 کلیه گودال ها، فرورفتگی ها، و ناهمواری‌های موجود یا ناشی از برداشت قطعه سنگ‌ها (فراتر از خطوط تعیین‌شده برای گودبرداری پی)، باید با مصالح خاک‌ریزی پر شوند و یا در صورت لزوم با ملات تزریق یا بتن دندانه ای ترمیم شوند.

کلیه درزها، ترکها، شکاف ها، نواحی برشی و ناهمواری‌ها باید کاملاً تمیز شده و در محل‌هایی که مهندس ناظر تعیین می‌کند، با دوغاب تزریق یا بتن دندانه ای ترمیم شود.

9- 5-2- آماده‌سازی پی قبل از خاک‌ریزی

آماده بودن هر قسمت از پی برای عملیات خاک‌ریزی به‌وسیله مهندس ناظر تعیین می‌شود. درصورتی‌که زهکشی، تمیز کردن و آماده‌سازی به طریقی که در زیر آمده است انجام نشود، باید از عملیات خاک‌ریزی در محل خودداری شود. در صورت تاخیر در شروع عملیات خاک‌ریزی و بعد از آماده‌سازی، مجدداً پی باید پاک‌سازی شده و برای عملیات خاک‌ریزی، طبق دستورالعمل و یا با تائید مهندس ناظر آماده گردد.

9- 5- 2-1- بهسازی سطح پی‌های خاکی

آخرین مرحله گودبرداری طبق دستورالعمل مهندس ناظر درست قبل از آماده‌سازی پی انجام می‌گیرد.

مصالح آبرفتی بستر رودخانه، که خاکریز یا سنگریز بر روی آن ساخته می‌شود، باید قبل از بسترسازی و هموار کردن تا تراز معین شده، آبکشی شود.

کلیه ناهمواری ها، شیارها و آب شستگی‌ها باید از بین برود. برای جلوگیری از لغزش شیب‌های خاک‌برداری، باید این شیب‌ها ملایم بوده و در هیچ حالتی از 1:1 تندتر نباشد. مصالح غیر متراکمی که در عمق کم‌تر از 15 سانتی‌متر قرار دارند، باید متراکم گردد.

مصالح غیر متراکمی که در عمق بیش‌تر از 15 سانتی‌متر قرار دارد، باید برداشته شود.

اگر روی یک پی که قبلاً متراکم شده، بر اثر رفت‌وآمد ماشین‌آلات ساختمانی سطح صیقلی ایجاد شود، لازم است این سطح تا عمق 5 سانتی‌متر دیسک زده شود.

در پیهایی که پایین بردن سطح آب در آن‌ها لازم است، برای جلوگیری از اشباع شدن مصالح بالاتر از عمق 15 سانتی‌متر بر اثر خاصیت مویینگی یا مکش ناشی از رفت‌وآمد ماشین‌آلات، لازم است سطح آب به‌اندازه کافی پایین برده شود.