8-5- ساخت بتن

پیمانکار باید تمام امکانات و تمهیداتی را که برای بازرسی روش‌های ساخت بتن و اخذ نمونه از مواد اولیه یا مخلوط‌های بتن ضروری است، به‌گونه‌ای مهیا کند که ضمن سهولت انجام بازرسی‌ها و نمونه‌برداری‌ها، عملیات ساخت بتن از روند عادی خود خارج نشود.

مشخصات دستگاه‌های پیمانهکن و مخلوطکن باید منطبق بر1305 B.S. باشد. درصورتی‌که مهندس ناظر تشخیص دهد، این دستگاه‌ها بر اساس 3963 B.S. آزمایش خواهد شد. قبل از آغاز عملیات نصب دستگاه‌های ساخت بتن (سیلوها ، پیمانه کنها، مخلوط کن‌ها و...)، پیمانکار باید با ارسال نقشه‌های جانمایی و آرایش دستگاهها، (که مشخصات دستگاهها را هم به روشنی شامل می‌شود) تأییدیه مهندس ناظر را کسب کند.

سامانه ارتباطی (تلفن یا بی‌سیم) مستقیم ب ین محل‌های بتنریزی و محل ساخت بتن ضروری است و باید توسط پیمانکار مهیا شود.

نوع، اندازه و ظرفیت دستگاه‌ها باید بر روی آن‌ها درج شده باشد.

8- 5-1- سیلوها

پیمانکار باید برای اندازه‌های مختلف سنگدانه ها، انواع سیمان و مواد افزودنی به مقدار کافی سیلوهای متصل به سامانه تولید بتن در نظر بگیرد. این سیلوها باید منطبق بر مشخصاتی باشد که توسط استاندارد 304 ACI- تعیین‌شده‌اند و ظرفیت آن‌ها باید

پاسخگوی حداکثر تولید موردنظر باشد. تمام امکانات و تمهیدات ممکن باید برای تضمین کیفیت مناسب و یکنواختی دانه بندی و مقدار رطوبت سنگ‌دانه‌ها به هنگام ورود به دستگاه پیمانهکن به کار گرفته شود. یکنواختی تمام مواد متشکله بتن به هنگام پیمانهکردن به روش‌های ممکن باید تأمین شود. این روش‌ها باید مورد تائید مهندس ناظر باشد.

8- 5-2- پیمانهکردن و توزین

مواد جامد سازنده بتن بر اساس وزن، پیمانه خواهد شد، مگر در مورد سنگدانه مخلوط‌های بتن رده‌های C10, C7.5 و C15 که ممکن است بر اساس حجم نیز پیمانه شوند. این مواد جامد شامل سنگدانه، سیمان و افزودنیهای جامد است. آب و افزودنی‌های مایع را می‌توان بر اساس وزن یا حجم پیمانه کرد.

به هنگام پیمانه کردن سنگ‌دانه‌ها و آب باید مقدار محاسبه شده آب موجود در مصالح سنگی را در نظر گرفت. به‌اندازه محاسبه شده باید به وزن سنگ‌دانه‌ها افزوده شود یا از مقدار آن کاسته شود.

برای پیمانهکردن سیمان، باسکول جداگانه‌ای در نظر گرفته خواهدشد. درصورتی‌که از کیسه‌های سیمان استفاده شود، می توان بر اساس تعداد کیسه‌های سیمان، مقدار سیمان را پیمانه کرد.

رواداری دستگاه‌های پیمانه کن (باسکول‌ها و غیره) بر اساس جدول (8-20) خواهد بود.

جدول 8- 20- رواداری دستگاه‌های پیمانه کن (توزین)

وزن پیمانه شده کمتر از 30 درصد ظرفیت پیمانه کن وزن پیمانه شده بیشتر از 30 درصد ظرفیت پیمانه کن ماده اولیه

پیمانه کردن انباشته پیمانه کردن منفرد پیمانهکردن انباشته پیمانهکردن منفرد

کم‌تر از مقدارلازم نباشد و یا %4 بیش‌تر از مقدار مشخص‌شده %1 ± وزن مواد پیمانه شده ویا %3 ± ظرفیتپیمانه کن، هر کدام بیش‌تر باشد سیمان و مواد مضاف

توصیه نمی‌شود ± 1% توصیه نمی‌شود ± 1% آب (وزنی یا حجمی)

%3± پیمانه کن یا %3± وزن انباشته

مشخص‌شده، هرکدام بیش‌تر باشد ±2% ±1% ± 2% سنگدانه ها

توصیه نمی‌شود. ±3% توصیه نمی‌شود ± 3% افزودنی‌ها (وزنی یا حجمی)

حداکثر مجاز رواداری هر یک از پیمانه کن‌ها %1 ظرفیت آن‌ها خواهد بود. حداکثر مجاز رواداری کل پیمانه کن‌ها در یک نوبت پیمانه کردن مخلوط 3/0 % ± کل ظرفیت دستگاه، (هنگامی‌که دستگاه بر صفر تنظیم شده است) خواهد بود. مقدار افزودنی که نباید از 4/0 % ± ظرفیت دستگاه پیمانه کن کم‌تر باشد، می‌تواند تا 3% نسبت به وزن مشخص‌شده، بیش‌تر پیمانه شود. پیمانه کن نباید تحت تأثیر لرزش دستگاه‌های مخلوط کن و غیره باشد. دستگاه‌های کنترل اتوماتیک و چاپگرهای کامپیوتری نباید در معرض گرد و غبار باشد. باسکول‌ها و دستگاه‌های پیمانه کن به‌صورت تمیز و قابل استفاده نگهداری و هرروز بر روی صفر تنظیم و ماهانه کالیبره خواهد شد.

با توجه به این‌که برآورد مقدار دقیق آب موجود در سنگ‌دانه‌ها به سهولت میسر نیست، باید تمام تلاش و امکانات به کارگرفته شود تا اختلاف در نسبت آب به سیمان در مقایسه با نسبت آب به سیمان طراحی‌شده در دامنه 2/0 % ± باشد.

8- 5-3- مخلوط کردن

روش‌ها و ماشین‌آلاتی که برای مخلوط کردن مواد سازنده بتن استفاده می‌شود، باید قادر باشد که مواد متشکله بتن را به‌گونه‌ایمخلوط کند که مخلوط هایی باکیفیت یکنواخت با حداقل افت مشخص‌شده ساخته شود.

بهتر است پس از این‌که 10% سنگدانهها به داخل مخلوط کن ریخته شد، سیمان نیز به همراه سنگدانهها به داخل مخلوطکن هدایت شود. قبل از سایر مواد، آب به داخل مخلوطکن ریخته می‌شود و ضمن این‌که آب ریخته می‌شود، سایر مواد هم به‌گونه‌ای اضافه می‌شود که عملیات تغذیه مخلوط کن در کم‌تر از یک چهارم زمان مخلوط کردن به اتمام رسیده باشد. در هر نوبت پیمانه کردن باید افزودنی‌های مایع در همان زمانی به مخلوط کن اضافه شود، که آب مخلوط به آن اضافه می‌شود، حال آن‌که افزودنی‌های جامد هم‌زمان باسایر مواد جامد به داخل مخلوطکن ریخته خواهد شد. اگر از بیش‌تر از یک افزودنی استفاده می‌شود، باید هر یک جداگانه پیمانه شود. هرگز قبل از عملیات ساخت، مواد سازنده بتن نباید با هم مخلوط شود.

وضعیت اختلاط باید بر اساس آزمایش استاندارد CRD-C-55 کنترل شود و بر اساس نتایج این آزمایش، که در هر نوبت بتن‌ریزی انجام می‌شود، زمان ضروری برای اختلاط را می توان به دست آورد. اگر نتایج این آزمایش بیانگر عدم یکنواختی و عدم اختلاط قابل‌قبول بتن باشد، باید زمان اختلاط را افزایش داد. برای شروع کارهای بتنی می توان از راهنمای معمول برای تعیین زمان اختلاط استفاده کرد که 1 دقیقه برای سه چهارم متر مکعب بتن علاوه بر یک چهارم دقیقه برای هر سه چهارم متر مکعب بتن که بیش‌تر از آن باشد، در نظر گرفته می‌شود. زمان اختلاط در این روش از زمانی محاسبه می‌شود که تمام مواد تشکیل دهنده بتن در دستگاه مخلوط کن ریخته شده باشند. بهتر است از زمانسنج هایی که زمان اختلاط را کنترل می کنند، استفاده شود تا از تخلیه مخلوط کن قبل از تکمیل اختلاط جلوگیری شود. مخلوط کن باید قادر باشد تحت بار کامل حرکت را آغاز یا توقف کند.

عواملی که بر اساس آن‌ها می توآن‌یکنواختی بتن را تشخیص داد عبارتنداز افت، مقدار آب ضروری، مقدار هوا و دمای بتن تازه که بر اساس آزمایش استاندارد CRD-C-55 کنترل خواهند شد.

تخلیه مخلوط کن‌ها نباید توأم با جدایش دانه‌ها باشد.

تمام اطلاعات زیر در مورد هر نوبت پیمانه کردن و مخلوط کردن مخلوط‌های بتن باید توسط چاپگر کامپیوتری که به مرکز تولید بتن متصل است، چاپ شده و پس از امضای مسئول کارهای بتنی پیمانکار به مهندس ناظر تحویل شود:

- زمان واقعی پیمانه کردن هر یک از مواد اولیه

- نوع سیمان مصرفی

- تفاوت اوزان پیمانه شده با طرح مخلوط

- مقدار آب سطحی موجود در ماسه

- کیفیت بتن تازه برای رده‌های مختلف بتن

- حجم پیمانه شده برای هر رده بتن

- تعداد نوبت‌های پیمانه کردن برای هر رده بتن

- مجموع زمان بتن‌ریزی و حجم تولید

8-6- حمل، ریختن و جای گذاری بتن

پیمانکار باید قبل از شروع بتن‌ریزی تأییدیه مهندس ناظر را برای استفاده از روش‌های موردنظر خود برای حمل، ریختن و جایگذاری بتن در هر قسمت از سازه‌های مورد اجرا اخذ کند. به‌هرحال روش‌هایی که از آن‌ها استفاده گسترده ای شده است، به‌ویژه روش‌های تعیین‌شده در استاندارد ACI-304 ارجح خواهد بود. تمام روش‌های حمل، ریختن و جایگذاری بتن که توسط پیمانکار اتخاذ خواهد شد، باید کیفیت بتن را به لحاظ نسبت آب به سیمان ، کارایی، مقدار حباب هوا و یکنواختی حفظ کند. ماشین‌آلاتی که استفاده از آن‌ها با تغییر نسبت‌های اختلاط بتن، بزرگ ترین اندازه دانهها یا سایر خصوصیات بتن میسر باشد، نباید مورداستفاده پیمانکار قرار گیرند. ماشین‌آلات و روش‌های حمل، ریختن و جایگذاری بتن با ظرفیت مناسب باید به‌گونه‌ای مهیا باشد که بتن تا پایان مرحله پرداخت سطوح همچنان به‌صورت خمیری باشد و ضمنا از درزهای اجرایی سرد اجتناب شود. بتن در لایه‌های افقی کم‌تر از 60 سانتی‌متر ریخته خواهد شد تا از تشکیل لایه‌های شیب‌دار و درزهای سرد جلوگیری شود. برای اجرای بتن‌ریزی در لایههای مختلف، هر لایه بتن باید هنگامی ریخته شود که لایه زیرین آن هنوز پلاستیک است و قابلیت لرزانده شدن را دارد تا دو لایه به‌خوبی به یکدیگر دوخته شود. در اجرای سازه‌های شیب‌دار ابتدا باید قسمت‌های پایینی سازه بتن‌ریزی شود و کم کم به طرف بالا ادامه یابد. بدین صورت تراکم طبیعی بتن نیز افزایش مییابد.

بتن‌ریزی با سرعت زیاد، اگر موجب جدایش در مخلوط بشود، نباید انجام شود. مخلوط بتن حتی الامکان نزدیک به محل نهایی خود ریخته خواهد شد تا از جابهجای ی بیش‌تر آن جلوگیری شود. بتن‌ریزی به‌گونه‌ای انجام خواهد شد که تمام میلگردها و اقلام مدفون کاملاً به‌وسیله بتن احاطه شود و بتن تمام قالب را، به‌ویژه گوشههای آن را، کاملاً پرکند.

موارد زیر پیش ازهر نوبت بتن‌ریزی توسط مهندس ناظر کنترل خواهد شد و در فرمی مانند فرم »الف« (8-1 -2-5) مجوز بتن‌ریزی صادر خواهد شد:

- رقوم کف محل بتن‌ریزی

- اتمام عملیات برداشت مقاطع سنگ کف

- دقت رقوم قالب بندی ها

- ساخت قالب ها

- آب بندها (واتراستاپ ها

- میلگردها

- تأسیسات مکانیکی

- لوله ها

- کارهای فلزی متفرقه

- کارهای الکتریکی

- سندبلاست خیس

- روغن کاری قالبها

- تمیزی محل بتن‌ریزی ها

- ماشین‌آلات بتن‌ریزی

- مواد اولیه بتن (کمیت)

- مواد اولیه بتن (کیفیت)

- ابزار و مواد محافظت و نگهداری از بتن

- تائید نهایی بتن‌ریزی

یک نسخه از مجوز بتنریزی به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا مسؤولین آزمایشگاه در موعد مقرر برای انجام نمونه‌برداری‌ها و آزمایش‌های ضروری در محل بتن‌ریزی حاضر باشند.

سطحی که بتنریزی روی آن انجام می‌شود، اعم از خاک، سنگ، مصالح بنایی، بتن یا قالب، باید تمیز وعاری از هر نوع آلودگی باشد و آب یا خمیر سیمان موجود در بتن را جذب نکند. روی این سطوح نباید آب وجود داشته باشد و آب اضافه ای که برای مرطوب کردن خاک، سنگ و مصالح بنایی در تماس با بتن ریخته می‌شود، باید قبل از بتن‌ریزی جمع‌آوری شود. برای بتن‌ریزی روی سطوح بتنی، باید لایه نازک خمیر سیمان روی سطح بتن زیرین به هر وسیلهای که مورد تائید مهندس ناظر باشد، زدوده و تمیز شود، به‌طوری‌که سنگ‌دانه‌های بتن زیرین به‌خوبی نمایان شود. این سطح بین دو لایه بتن‌ریزی که درز اجرایی نامیده می‌شود، باید مستوی و عمود برامتداد تنش باشد. درزهای اجرایی باید بر درزهایی منطبق شوند که به دلایل دیگر تعبیه می‌شود. درزهای اجرایی سازه‌هایی که در آب غوطهورند، نباید در محدوده تغییرات سطح آب قرار گیرد. در قطعات بزرگ بتنی درزهای اجرایی به‌صورت پلکانی و شکسته اجرا خواهد شد. آب بندی بتن در درزهای اجرایی برای اجتناب از زنگ زدن فولاد الزامیاست. اولین پیمانه‌های بتن‌ریزی لایه جدید روی لایه قبلی باید پرملات تر و ریزدانه تر باشد. محل تمام درزهای اجرایی، شکل و جزییات اجرایی آن‌ها باید قبلاً توسط مهندس ناظر تائید شود. مشخصات درزهای اجرایی دربند 8-8-1 آمده است.

در شرایط معمولی حداکثر عمق (ارتفاع) بتن‌ریزی در هر نوبت و هر لایه بتن‌ریزی و حداقل زمان بین دو نوبت بتن‌ریزی باید مطابق با مندرجات جدول (8-21) باشد.

جدول 8- 21- حداکثر عمق (ارتفاع) هر نوبت و هرلایه بتن‌ریزی و حداقل زمان بین دو نوبت بتنریزی

حداقل زمان بین دو نوبت بتن‌ریزی (ساعت) حداکثر عمق (ارتفاع) یک لایه بتن‌ریزی (متر) حداکثر عمق (ارتفاع) یک

نوبت بتن‌ریزی (متر) محل بتن‌ریزی

 دمای بیش‌تر از 30

 درجه سانتی‌گراد دمای کم‌تر از 30

 درجه سانتی‌گراد

 60 48 0/5 3/0 دیوارهای با پهنای کم‌تر از 5 متر

 72 64 0/5 1/5 دال با ضخامت بیش‌تر از 5/0 متر

- - - یک نوبت دال با ضخامت کم‌تر از 5/0 متر

همواره بتن‌ریزی روی سطوح بتنی با تائید مهندس ناظر و بر اساس مقاومت 7 روزه یا مقاومت تسریع شده 1 روزه بتن قبلی مجاز خواهد بود.