ب- بتن‌ریزی

برای ریختن بتن باید از روش پایین به بالا2 استفاده شود. قطر داخلی لوله ریزش3 باید با نظر مهندس ناظر 15 تا 25 سانتی‌متر باشد.

قبل از ریختن بتن به داخل ترانشه باید یک روش صحیح بتن‌ریزی توسط پیمانکار تهیه شود که به‌طور عمده شامل موارد زیر است:

- نقشه برش طولی ترانشه حفاری شده

- حجم بتن موردنظر، سرعت بتن‌ریزی و رقوم بتن ریخته شده

- محل مراکز لوله ریزش و قسمت‌های مدفون

- فاصله بین لوله‌های ریزش مجاور نباید بیش از 5/4 متر باشد.

- لوله‌های ریزش در دو طرف ترانشه باید حداقل 1 تا 5/1 متر و حداکثر 2 متر از انتهای ترانشه فاصله داشته باشند.

- اگر اختلاف ارتفاع کف ترانشه بیش از 25 سانتی‌متر باشد، مرکز لوله ریزش باید در پایینترین قسمت قرار گیرد.

- ترکیب لوله ریزش: بالاترین قسمت هر لوله ریزش باید از چند لوله کوتاه ساخته‌شده باشد.

- طول کل لوله ریزش باید مساوی عمق واقعی ترانشه به علاوه ارتفاع اضافی در بالای ترانشه منهای فاصـله بـین دهانـهتحتانی لوله ریزش و کف ترانشه (30 تا 50 سانتی‌متر) باشد.

- روش و ترتیب بتنریزی (اول عمیق و بعد کم عمق) باید به‌طور دقیق رعایت شود.

- حجم مصرف مصالح اصلی مشخص شود و در کارگاه تأمین گردد.

- اتخاذ تدابیر اجرایی در فصول زمستان، تابستان و بارندگی، الزامی است.

- برای بتن‌ریزی روان و بدون وقفه، وسایل و دستگاه‌های اصلی ذخیره برای سامانه بتنریزی باید وجـود داشـته و قبـل ازاستفاده در بتن‌ریزی، مورداستفاده آزمایشی قرار گیرند.

- قبل از بتنریزی، شکل، درز اتصال و درز جوشی لوله هادی باید به دقت کنترل شود. لوله ریزش باید در محل و بـر رویزمین مونتاژ و شمارهگذاری شود.

مخلوط کردن و انتقال بتن باید طبق فصل 8 این مشخصات فنی عمومی انجام شود. همچنین مشخصات زیر باید در بتنریزی رعایت شود:

1- Clamshell

2- Lifting Filling Tube

3- Tremie

- سطح بتن در ترانشه باید به‌طور یکنواخت بالا آمده و اختلاف ارتفاع آن بیش از 5/0 متر نباشد. بتن‌ریزی بایـد به‌طورممتد انجام شود.

- سطح بتن در ترانشه باید هر نیم ساعت یک بار و در لوله ریزش هر دو ساعت یک بار اندازه‌گیری شـ ود. فواصـل زمـانیاندازهگیری در ابتدا و انتهای بتنریزی باید نزدیکتر باشد.

- حجم بتن‌ریزی باید کنترل گردد. باز نمودن لوله ریزش باید طبق دستور دستگاه نظارت انجام گرفته و گـزارش جزییـاتتوسط پیمانکار تهیه شود.

- دهانه ترانشه باید به‌وسیله ورق پوشانده شود تا از ریزش بتن فاقد مشخصات به درون ترانشه جلـوگیری گـردد. ریخـتنبتن فاقد مشخصات کیفی تعیین‌شده به داخل ترانشه مجاز نمی‌باشد.

- در فرایند عملیات ساختمانی، مهندس ناظر، کیفیت بتن را مطابق مشخصات فنی خصوصی طرح کنترل می‌نماید. در این خصوص میزان بنتونیت، آب، سیمان، مصالح سنگی، افزودنی‌های جامد و مایع بایـد تائید گـردد. همچنـین بایـد نسـبتاختلاط و خصوصیات بتن در حالت روان کنترل گردد. نمونهبرداری از بتن برای آزمـایش، محـل نمونـهبـرداری و تعـدادنمونهها مطابق با مفاد مشخصات فنی خصوصی یا مندرجات فصل هشتم این مشخصات فنی عمومی خواهد بود.

- به دلیل پایین بودن کیفیت بتن سطحی، تراز بالای بتن‌ریزی باید حداقل 70 سانتی‌متر بالاتر از تراز طراحـی باشـد (ایـنمیزان با نظر مهندس ناظر قابل تعدیل است).

- در صورت نشت لوله ریزش یا مخلوط شدن بتن با گل روان در فرایند بتن‌ریزی، عملیات باید فورا متوقـف و رفـع نقـصصورت گیرد.

- برای جبران مشکلات احتمالی در فرایند بتنریزی، پیمانکـار بایـد طبـق مشخصـات، اقـدامات لازم را بـه عمـل آورده واطلاعات مربوط به زمان و مکان وقوع مشکل، تحلیل و اقدامات چاره جویانه را ارائه دهد.

- در صورت وقوع مشکلی در جریان بتنریزی و تأثیر آن در کیفیت بتن، باید بتن اجرا شده برداشته شود و سپس بتن جدید ریخته شود.

ج- قسمت‌های مدفون در دیوار

درصورتی‌که دیوار آب بند از نوع دیوار دیافراگمی‌باشد (برای تحمل بارهای مکانیکی نیز طراحی‌شده باشد) و در دیوار دیافراگمی موردنظر میلگردگذاری نیز مدنظر طراح باشد، برای مدفون کردن شبکه آرماتورها1 در داخل ترانشه، شرایط زیر باید رعایت شود:

- شبکه مزبور باید دارای استحکام کافی برای بلند شدن باشد، دو طرف آن باید به‌وسیله قسمت‌های هـادی نصـب شـود، انتهای فوقانی و تحتانی آن باید زاویه تبدیل افقی2 داشته باشد.

- برای مدفون کردن لوله ریزش باید فضای کافی در شبکه آرماتورها منظور شود. شبکه آرماتورها بایـد در محـل طراحـیشده قرار داده‌شده و مهار شود تا در هنگام بتن‌ریزی تکان نخورد.

1- Reinforcing Cage

2- Taper

7- 1- 4-4- کنترل و پذیرش کیفیت

در اجرای دیواره آببند باید جزییترین موارد به دقت ثبت گردد و کنترل‌های دقیق در تمامی مراحل اجرایی و پس از آن انجام پذیرد.

برای کنترل دیوار تمام شده می‌توان مغزهگیری نمود، با این تضمین که گمانه حفر شده جهت مغزهگیری هیچگاه از جدار بتن دیوار خارج نگردد. محل و تعداد گمانههای کنترل به‌وسیله مهندس ناظر تعیین خواهد شد. گمانههای کنترل باید به‌وسیله تزریق ملات آببندی شود.

کنترل برای پذیرش عملیات دیوار آب بند1 را می‌توان به سه مرحله زیر تقسیم نمود:

مرحله 1- کنترل پذیرش ترانشه تمام شده که پس از پایان حفاری ترانشه انجام می‌شود.

مرحله 2- کنترل برای پذیرش پاک سازی ترانشه که پس از پایان پاک‌سازی ترانشه و تعویض گل روان انجام خواهد شد.

مرحله 3- کنترل برای پذیرش عملیات دیوار آب بند که پس از پایان کلیه عملیات دیوار آب بند انجام خواهد گرفت.

مهندس ناظر، مسئول پذیرش ترانشه تمام شده و پاک‌سازی شده خواهد بود. کنترل برای پذیرش ترانشه تمام شده شامل موارد زیر است:

- نمونههای سنگ پی و عمق ترانشه حفاری شده در سنگ پی

- محل، عمق و عرض ترانشه و انحراف آن

- ضخامت اتصال بین ترانشه‌های دو مرحلهای

پس از پذیرش ترانشه تمام شده گواهی پذیرش صادر خواهد شد. کنترل پاک سازی ترانشه برای پذیرش آن متشکل از موارد زیر است:

- خصوصیات گل روان داخل ترانشه

- ضخامت رسوب درترانشه

- کیفیت پاک سازی جدار ترانشه

در صورت پذیرفته شدن پاک‌سازی ترانشه، مهندس ناظر برای آن گواهی پذیرش صادر و امضاء خواهد کرد.

پس از کنترل برای پذیرش دیواره آب بند پیمانکار باید اطلاعات زیر را فراهم کند:

- اسناد طرح، نقشه‌ها و مشخصات چون ساخت، تغییرات و مدارک تکمیلی

- گزارش پایان کار، پلان و مقاطع عرضی ساخته‌شده، اطلاعات اجرا شده هر ترانشه

- گزارش‌های اصلی ساخت، کنترل کیفیت، نتایج آزمایش مصالح مختلف، نتایج آزمـایش بـتن و گـل روان، نتـایج کنتـرلگمانههای جسم دیوار و گزارش‌های مربوط به حوادث و مشکلات مهم و …

- گزارش‌های مربوط به تحقیق و آزمایش‌های خاص

پس از پذیرش دیوار آب بند، مهندس ناظر برای آن گواهی پذیرش صادر و امضاء خواهد کرد. در صورت پذیرفته نشدن دیوار مزبور، پیمانکار باید طبق نظر مهندس ناظر اصلاحات لازم را انجام دهد. سپس بار دیگر قبل از تشریفات پذیرش، کنترل به عمل خواهد آمد.

1- در این قسمت تاکید بر دیواره آب بند بتنی بوده است اما در مورد دیوارههای آب بند مشابه نیز مراحل شرح داده‌شده تقریبا یکسان است.

پیمانکار باید در حین ساخت دیواره آب بند، گزارش ساخت و تحلیل دادهها را تهیه کند. جدول لازم برای این کار از سوی مهندس ناظر ارائه می‌گردد. این جدول پس از تکمیل، توسط مهندس ناظر بررسی و تائید می‌شود.

به‌منظور مطابقت بیش‌تر دیواره آب بند اجرا شده با طرح و مشخصات فنی آن، موارد زیر باید درطول مراحل ساخت مورد توجه قرار گیرد:

- کلیه تجهیزات در فواصل مناسب و به‌طور مرتب کنترل و واسنجی (کالیبره) گردند.

- پیش از حفاری و در حین آن مرتبا گل حفاری با آزمایش‌های کارگاهی کنترل گردد و در صورت لزوم سـریعا نسـبت بـهاصلاح آن اقدام شود.

- در هنگام حفاری با دستگاه حفار (معمولاً هیدروفرز ) انحراف سنجی و عمق سنجی به دقت انجام و ثبت گردد.

- هنگام تولید بتن، درصد رطوبت، دانه‌بندی و سایر خصوصیات کیفی فیزیکی و شیمیایی سنگدانهها به دقت کنترل گـردد .

در مورد تمامی مصالح مصرفی (شامل سیمان، بنتونیت، رس، آب و...) آزمایش‌های کنترلی لازم انجام شود.

7-2- بهسازی پی

7- 2-1- تزریق‌های بهسازی

تزریق بهسازی جهت بهبود وضعیت سنگ پی سدها و سازه‌های جنبی و سنگ‌های دیواره تونل‌ها اجرا می‌شود و شامل تزریق تماسی 1 و تزریق تحکیمی2 می‌باشد.

7- 2- 1-1- کلیات

هدف از انجام تزریق تماسی از بین بردن فاصله بین سازه بتنی و سنگ‌های اطراف آن است. به نحوی که این دو بتوانند به‌صورت یک واحد ساختمانی عمل نمایند. در تزریق تماسی تنها درزههایی مدنظر هستند که در ضخامتی از سنگ بین 5/0 تا یک متر وجود دارند.

هدف از تزریق تحکیمی بهبود بخشیدن و یکنواخت نمودن خواص دگر شکلی سنگ هایی است که در زیر پی سد و سازه‌های جنبی واقع است و بر اثر انفجار هایی که به‌منظور گودبرداری انجام‌شده‌اند، سست گردیده است. عمق تزریق تحکیمی به خواص سنگ، ابعاد سازه و فشاری که به‌وسیله سازه به آن وارد می‌شود، بستگی دارد. تزریق تحکیمی همچنین در اطراف پوشش تونل‌ها و در منطقهای که سنگ‌ها براثر عمل انفجار و به‌وسیله آزاد شدن تنش ناشی از گودبرداری اطراف تونل سست شده‌اند، اجرامی‌شود3.

1- Contact Grouting

2- Consolidation Grouting

3- لازم به ذکر است که مباحث تعاریف و اصطلاحات، تجهیزات حفاری و تزریـق برنامـه کـار، عملیـات حفـاری، لـوگ گمانـههـای حفـاری آزمـایشهـاینفوذپذیری، ثبت اطلاعات، اندازه‌گیری کارهای انجام‌شده و پرداختها مشابه همان مباحثی است که در پرده آب بند شرح داده‌شده اسـت و دراینجـا دوبـاره شرح داده نمی‌شود.

7- 2- 1-2- تزریق تماسی

محدوده عرض درز و شکاف هایی که باید در تزریق تماسی مورد تزریق واقع شوند درحدود چنددهم میلی متر تا 10 سانتی‌متر و یا بیش‌تر است. از این رو باید برای تزریق تماسی از دوغاب غلیظ سیمان استفاده نمود که ترجیحاً به‌صورت مخلوط پایدار بوده و هنگام گیرش آب خود را از دست ندهد. به این ترتیب آب وسیمان از هم تفکیک نمی‌شود. برای پرنمودن درزه‌های کوچکتر، دوغاب با نسبت1C:0.2 B:0.8W توصیه می‌شود و برای پرکردن حفرههای بزرگتر نیاز به استفاده ازماسه در دوغاب با نسبت 1C:2S:0.2 B:2.4 W خواهد بود. در جایی که لازم باشد ماده تزریق انقباض حاصل نماید (مانند سطح تماس پوشش فولادی با بتن) توصیه می‌گردد 5/1 گرم پودر آلومینیوم به 50 کی لوگرم سیمان اضافه گردد. به‌هرحال مهندس ناظر با توجه به وضعیت سنگ پی و درزههای موجود، نسبت اختلاط دوغاب را به پیمانکار اعلام می‌کند .

گمانه‌های تزریق تماسی، طبق نقشه‌های تائید شده توسط مهندس ناظر که مشخص کننده فاصله گمانه و عمق آن‌ها است، توسط پیمانکار حفاری می‌شود. معمولاً گمانه‌های تزریق تماسی به عمق 5/0 تایک متر در سنگ در شبکه ای به فاصله‌های مساوی 5/1 تا 3 متر حفر می گردند. عمق و فاصله صحیح گمانه پس از انجام تزریق آزمایشی، توسط مهندس ناظر تعیین می‌شود.

پیمانکار باید لوله‌های تزریق (لوله‌های فولادی ضدزنگ مطابق استاندارد ASTM A120) را قبل از بتنریزی پوشش تونل، نصب کند. سپس گمانهها را تا عمق موردنظر مهندس ناظر به روش ضربهای حفر نماید. لوله‌های تزریق را می‌توان به راحتی به طرف فضاهای عمیق تر گودبرداری شده در بالای قوس هدایت نمود که به پرشدن کامل حفرهها کمک کند.

در مواردی که دهانه تونل بدون حفاظ است یا از بتن غیرمسلح استفاده شده است، پیمانکار می‌تواند گمانههای تزریق را درون پوشش مذکور حفر کند.

الف- عملیات اجرایی تزریق تماسی

عملیات تزریق تماسی باید حداقل 28 روز پس از بتن‌ریزی انجام شود. تزریق تماسی ازیک انتها به انتهای دیگر منطقه و در یک زمان صورت می‌گیرد. یک گروه از گمانهها به پمپ تزریق متصل می‌شود و عملیات تزریق تحت نظارت مهندس ناظر تا رسیدن به معیار موردنظر ادامه مییابد.

عملیات تزریق تماسی تونل‌ها از یک حلقه گمانه به حلقه دیگر و از کف قوس به بالای آن انجام می‌شود. فشار تزریق در تزریق تماسی به نوع سنگ، و فشار وارده بر پی و همچنین مقاومت پوشش تونل بستگی دارد. فشار تزریق قبل از شروع عملیات اجرایی با انجام تزریق آزمایشی از سوی مهندس ناظر محاسبه و به پیمانکار ارائه می‌شود. به‌طورکلی فشار بین 2 تا 7 اتمسفر برای تزریق تماسی کافی است. پیمانکار باید جهت تزریق تماسی در داخل تونل، تجهیزات حفاری و تزریق را بر روی دستگاه متحرکی نصب نماید.

تزریق تماسی وقتی خاتمه مییابد که در فشار تعیین‌شده از سوی مهندس ناظر مقدار تزریق از ده لیتر در ده دقیقه کم‌تر باشد.

پس از خاتمه تزریق هر قطعه از گمانه، فشار باید به‌وسیله شیر و یا هر وسیله دیگری تا گیرش سیمان حفظ شود و مانع برگشت دوغاب تزریق به گمانه گردد.

‌ب- توقف عملیات تزریق

 هیچگونه توقفی در تزریق یک گمانه، مگر به علل یاد شده در بالا و یا در صورت قطع برق و یا نقص فنی دستگاه ها، نباید پیش آید. در این حالت پس از قطع عمل تزریق، بلافاصله قطعه با تزریق آب توسط پمپ دستی مناسب، شسته می‌شود. این عمل برای اطمینان از تزریق پذیری قطعه پس از شروع تزریق انجام می‌شود.

‌ج- محافظت و تمیز نمودن محل کار

درصورتی که در سطح پوشش تونل نشت پیش آید، بلافاصله پیمانکار باید محل نشت را مسدود نماید. در صورت عدم امکان انجام این امر، تزریق متوقف شده و ضمن تمیز نمودن مصالح نشتی، تمامی مخلوط تزریق تخلیه می‌گردد.

پیمانکار باید بلافاصله مراحل تزریق را تکمیل نموده و سپس تمامی آثار ناشی از نشت را تمیز نماید. در حین کار، پیمانکار باید همواره آمادگی شستن و تمیز نمودن را داشته باشد. سطح محل کار که به علت عملیات تزریق کثیف شده است، باید بلافاصله تمیز شود.