توضیحات
6-3- برنامه‌ریزی برای شرایط اضطراری
برنامه‌ایمنی پیمانکار باید شامل پیش‌بینی‌های ضروری برای ایمنی در شرایط اضطراری احتمالی و مواجهه سریع با این شرایط باشد. چنین وضعیتی ممکن است ناشی از سیل، آتش‌سوزی، فرونشست زمین، رانش، انفجار، اختلالات برق، توفان، زلزله و سایر اتفاقات مشابه باشد. این برنامه باید روش عملیات، شرایط کارگاه و مقدار در معرض خطر بودن افراد و اموال را مدنظر داشته باشد.
پیمانکار می‌تواند با تائید مهندس ناظر اجرای عملیات اضطراری را در چنین مواقعی به شخص ثالث محول کند. افرادی که مواجهه با شرایط غیرعادی و اضطراری به آن‌ها محول می‌شود، باید به‌اندازه کافی اجرای عملیات در مواقع اضطراری را تمرین کنند.
پیمانکار باید نسبت به تهیه و نگهداری تجهیزات نجات در شرایط کاری مناسب اقدام کند. افراد مسئول استفاده از این تجهیزات باید کار با آن‌ها را به‌اندازه کافی تمرین کنند.
سامانه‌های هشداردهنده باید در کارگاه نصب و آزمایش شود تا از طریق آن‌ها به افرادی که در معرض خطر هستند و یا باید در عملیات نجات شرکت کنند اخطار و خبر داده شود.
به‌هرحال ایمنی کارکنان، عموم مردم و اموال نباید به هیچ دلیلی به مخاطره بیفتد و شرایط اضطراری دلیلی برای رفع مسؤولیت پیمانکار و کارکنان آن در انطباق با الزامات این مشخصات فنی نیست.
شماره تلفن‌های اضطراری و دستورالعمل‌های درخواست آمبولانس، کمک‌های اولیه و خدمات پزشکی، بیمارستان، آتش‌نشانی و نیروهای انتظامی باید به طرز مشخص و واضح در کارگاه آگهی شده باشد.
3-7- بهداشت و سلامتی
3- 7-1- آب آشامیدنی
یک منبع آب آشامیدنی برای هر قسمت از کارگاه که در آن کاری اجرا می‌شود، باید در نظر گرفته شود. منابع آب مورداستفاده برای آشامیدن و تولید یخ خوراکی باید به تائید مسؤولین آب منطقه رسیده باشد.
مخازن آب آشامیدنی باید کاملاً بسته و مجهز به یک شیر تخلیه باشد که با علامت »آب آشامیدنی« مشخص می‌شود. این مخازن باید در شرایط بهداشتی نگهداری شود. پیمانکار باید از نوشیدن مستقیم آب از مخازن متحرک آب بدون استفاده از تصفیه‌کننده‌های مناسب جلوگیری کند. مخازن آب آشامیدنی متحرک فقط برای انتقال آب آشامیدنی مورداستفاده قرار خواهد گرفت.
استفاده از فنجان‌ها یا لیوان‌های عمومی ممنوع است. باید برای نوشیدن از شیرهای فواره‌ای یا لیوان‌های یک‌بارمصرف استفاده شود. سامانه فاضلاب نیز باید برای هر شیر آب آشامیدنی مهیا باشد.
بر روی شیرهایی که از آن‌ها آب غیرقابل‌شرب تخلیه می‌شود باید تابلویی نصب شود که به‌صورت آشکار بر آن نوشته‌شده باشد: »آب برای آشامیدن مناسب نیست«.
3- 7-2- لوازم بهداشتی
حداقل نسبت تعداد توالت‌های ضروری به تعداد کارکنان به شرح مندرج در جدول (3-1) است که باید در کارگاه‌های سدسازی رعایت شود:
جدول 3- 1- تعداد توالت‌ها
تعداد توالت تعداد کارکنان (نفر)
2 توالت 0 -20
2 توالت بیشتر به ازای هر 40 نفر بیشتر 21-199
2 توالت تبیش ر به ازای هر 50 نفر بیشتر 200 و بیشتر
در شرایط کارگاهی ویژه، باید برای بانوان در محل‌های کار ایشان به نسبت تعداد آن‌ها توالت بانوان در نظر گرفت.
توالت‌ها باید روزانه ضدعفونی شده و همواره در شرایط بهداشتی نگهداری شوند. هر واحد توالت دارای شیر آب و سیفون شستشوی کاسه توالت خواهد بود. به ازای حداکثر هر 2 توالت یک واحد دستشویی با صابون مایع احداث خواهد شد.
3- 7-3- سامانه دفع زباله
زباله در زباله‌دان‌های فلزی دربسته که حشرات به آن راه نمی‌یابند نگهداری شده و حداقل 2 بار در هفته تخلیه و منتقل خواهد شد. زباله و سایر فضولات به‌جایی که مورد تائید مهندس ناظر باشد منتقل‌شده و به طریق موردقبول مهندس ناظر از بین برده خواهد شد.
زباله، آشغال، مواد زائد و فاضلاب‌ها نباید محیط‌زیست، دریاچه‌ها، مخازن، رودخانه‌ها، نهرها یا سایر زهکش‌های طبیعی یا مصنوعی را آلوده کند.
3- 7-4- استحمام
پیمانکار باید امکان شستشو را برای کارگرانی فراهم کند که در معرض رنگ‌ها، پوشش‌ها، گیاهان، حشرات یا سایر آلاینده‌های مضر برای سلامتی کار می‌کنند. این امکانات نزدیک محل کار بوده و به مواد پاک‌کننده مناسب مجهز خواهد بود که با آن‌ها می‌توان نوع خاص آلاینده موردنظر را شست.
در شهرک‌های مسکونی واداری کارگاه، محل‌های استحمام با تائید مهندس ناظر احداث خواهد شد که باید با مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سازگار باشد. در خوابگاه‌های کارگری به ازای هر 15 نفر احداث یک محل استحمام الزامی است.
3- 7-5- لوازم آشپزخانه
تجهیزات مربوط به خدمات غذای پیمانکار باید منطبق بر الزامات آیین‌نامه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده و به تائید مهندس ناظر رسیده باشد. رستوران‌ها، کانتین‌های غذاخوری و آبدارخانه‌های کارگاه‌ها باید الزامات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را برای تأسیس، نگهداری و راهبری این‌گونه اماکن کاملاً رعایت کنند.
افراد شاغل در بخش خدمات غذایی پیمانکار اعم از آشپزها، کارگران آشپزخانه، پیش‌خدمت‌ها و غیره باید دارای کارت پروانه بهداشتی باشند. این پروانه باید سالانه تمدید شود.
3- 7-6- خوابگاه‌ها
معماری خوابگاه‌ها باید به تائید مهندس ناظر رسیده باشد. تمام آیین‌نامه‌های وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد این قبیل اماکن، در تأسیس، نگهداری و استفاده از خوابگاه‌های کارگری باید رعایت گردد.
در خواب گاه‌های کارگری، حداکثر مجاز برای سکونت افراد، 4 نفر در هر اتاق خواهد بود. اتاق‌ها باید دارای سامانه‌های گرمایش، سرمایش و تهویه مناسب بوده و حداقل زیربنای آن‌ها به ازای هر نفر، 10 مترمربع باشد. فضای داخلی خوابگاه‌ها بارنگ پوشیده خواهد شد و دارای روشنایی مناسب و کف‌های چوبی یا غیرقابل نفوذ خواهد بود. درها و پنجره‌ها باید دارای توری باشد.
خوابگاه، تمیز و در شرایط بهداشتی نگهداری شده و ملحفه‌ها هفته‌ای یک‌بار تعویض و شستشو خواهند شد. در خوابگاه‌ها باید وسایل اطفاء حریق به تعداد کافی نصب گردد.
3- 7-7- آلودگی صوتی
پیمانکار مسئول حفاظت کارکنان و عموم مردم از تأثیرات اصوات ناهنجار ناشی از فعالیت‌های کارگاه است. این مسؤولیت شامل پیش‌بینی و محاسبه مقدار اصوات ناهنجار و محافظت از شنوایی افراد در زمان‌هایی است که سطح آلودگی صوتی به حدودی می‌رسد که در جدول زیر ارائه‌شده‌اند.
محافظت در مقابل آلودگی صوتی و جلوگیری از تأثیرات آن هنگامی الزامی است که، مدتی که فردی در معرض سطوح مختلف اصوات قرار می‌گیرد، از مقادیر ارائه‌شده در جدول (3-2) بیشتر باشد.
جدول 3- 2- حداکثر مدت مجاز برای توقف روزانه در معرض آلودگی صوتی
مدت در هرروز برحسب ساعت سطح صوت، برحسبdBA با حساسیت کم
8 90
6 92
4 95
3 97
2 100
1/5 102
1 105
0/5 110
25/0 یا کم‌تر 115
هنگامی‌که فردی در معرض سطوح گوناگونی از اصوات مختلف قرار می‌گیرد، مدت مجاز برای توقف در معرض این اصوات از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
Fe = + + +LT11 LT22 ... LTnn:در این فرمول
Fe= فاکتور هم ارزی قرار گرفتن در معرض اصوات T = مدت توقف در معرض صوتی که نسبتاً در سطح ثابتی باقی می‌ماند.
L = مدت مجاز توقف در معرض اصوات که از جدول فوق برگرفته می‌شود.
اگر Fe بیشتر از یک باشد، باید تمهیداتی برای محافظت از شنوایی اندیشیده شود.
هرگز نباید بدون محافظت از شنوایی در معرض اصوات ناشی از ضربه که سطح آن‌ها بیشتر از 140dBA هستند، توقف کرد.
محاسبه سطح اصوات توسط افراد متخصصی که از صداسنج‌های منطبق بر استاندارد ANSI S 1/4 (مشخصات فنی صداسنج‌ها) و یا از دوزیمترهای منطبق بر استاندارد ANSI S1/25 (مشخصات فنی دوزیمترهای شخصی) استفاده می‌کنند، انجام می‌شود.
محاسبه سطح صدا در موارد زیر الزامی است:
الف- هنگامی‌که سطح اصوات بیش از dBA 85 باشد.
ب- هنگامی‌که کارکنان از اصوات آزرده شوند.
ج- هنگامی‌که مهندس ناظر تشخیص دهد.
محاسبه سطح صدا توسط افراد متخصص انجام‌شده و در گزارش آن‌ها روش‌های مواجهه با آلودگی‌های صوتی به مهندس ناظر ارائه خواهند شد.
هنگامی‌که سطح اصوات یا مدت توقف در برابر آن‌ها به‌گونه‌ای است که از مقادیر مجاز تجاوز می‌کند، پیمانکار باید برنامه محافظت از شنوایی را با حداقل پیش‌بینی‌هایی که در زیر آمده‌اند، اجرا کند.
الف- باید یک مرکز شنوایی‌سنجی را برای برنامه محافظت از شنوایی به‌عنوان همکار استخدام کند. اگر این همکار تخصصی تشخیص دهد که شرایط آلودگی صوتی، همکاری چنین مرکزی را لزوماً ایجاب نمی‌کند، می‌تواند پیمانکار را از استخدام چنین همکاری معاف کند.
ب- کارکنان باید مجهز به گوشی‌های محافظ شنوایی منطبق بر استاندارد ANSI S3.19 بشوند.
3- 7-8- مواد پرتوزا
در مورد روش‌های محافظت از مواد پرتوزا بند 2-10 از دستورالعمل حفاظت و ایمنی در کارگاه‌های سدسازی (نشریه شماره 247 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور سال 1381) ملاک خواهد بود.
3- 7-9- آلودگی هوا
پیمانکار باید تمام عملیات، مصالح و تجهیزات را به‌گونه‌ای انتخاب کند که گازهای سمی، دودها، بخارها، غبارها و سایر آلودگی‌های هوا ایجاد نشود یا در حدود مجاز باشد.
اگر پیش‌بینی می‌شود که چنین آلاینده‌هایی در محیط‌هایی که کارکنان مشغول به کار هستند خواهد بود، غلظت این آلاینده‌ها از طریق طراحی‌ها و کنترل‌های مهندسی در حدود مجاز و امن حفظ گردد. برخی از این تمهیدات مهندسی عبارت‌اند از تهویه، تصفیه هوا یا نصب هواکش‌ها. اگر در موردی تمهیدات مهندسی نتواند آلاینده‌ها را تا حدود مجاز کاهش دهد، پیمانکار باید از روش‌های حفاظتی مانند ماسک اکسیژن و امثال آن استفاده کند. به‌هرحال تمام روش‌های پیمانکار برای کاهش آلودگی هوا و محافظت از کارکنان و عموم مردم در مقابل آلاینده‌های سمی بر اساس بند 7-10 استاندارد USBR: CSS خواهد بود.
3- 7-10- سرما و گرما
هیچ‌یک از کارکنان در گرمای بیشتر از 40 درجه سانتی‌گراد نباید کار کنند، مگر آنکه برنامه‌ای تنظیم‌شده و به تائید پزشک همکار پیمانکار و مهندس ناظر رسیده باشد که کارکنان به‌نوبت و در فواصل 2 ساعتی مشغول به کار باشند، به‌طوری‌که هر کارگر بین هر دو نوبت‌کار 2 ساعتی، 4 ساعت استراحت کند.
در دمای کم‌تر از منهای 15 درجه سانتی‌گراد نیز کار تعطیل خواهد بود. در دمای هوای بین صفر درجه سانتی‌گراد و منهای 15 درجه سانتی‌گراد کار تنها با پوشش مناسب و تناوب‌های کار و استراحت به ترتیب 2 و 4 ساعته مجاز خواهد بود که باید به تائید پزشک همکار پیمانکار و مهندس ناظر رسیده باشد.
3- 7-11- روشنایی
دفاتر، کارگاه‌ها، انبارها، راه‌های دسترسی پیاده و ساختگاه‌ها باید از روشنایی مطلوب، کافی و مناسب برخوردار باشد. حداقل شدت روشنایی مورد لزوم در فضاهای مختلف کارگاه به شرح مندرج در جدول (3-3) خواهد بود.
برای تعیین شدت روشنایی فضاهایی که در جدول فوق مندرج نمی‌باشد، باید از استاندارد ANSI/IES RP7 استفاده شود.
علاوه بر لزوم تأمین حداقل شدت روشنایی مورد لزوم، توجه به انتخاب و محل تجهیزات روشنایی الزامی است، به‌گونه‌ای که از بازتاب نور و سایه‌های تاریک کاسته شده، نگهداری تجهیزات و ایمنی افزایش یابد.
مقدار شدت نور ماشین‌آلات متحرک یا چراغ‌های نصب‌شده بر کلاه ایمنی و امثال آن در محاسبات شدت نور محیط‌های کاری بی‌اثر پنداشته خواهد شد.
مقدار شدت نور توسط نورسنجی حساس در محیط‌های کاری مختلف انجام خواهد شد که مورد تائید مهندس ناظر باشد.
به‌هرحال در هر محلی از کارگاه که با نور مصنوعی روشن می‌شود، به‌ویژه در محل ورود یا خروج کارگران به هر یک از ساختگاه ها، نور کافی وجود خواهد داشت. پیمانکار باید مدار روشنایی‌های الکتریکی را متناوباً بازرسی کرده و آن‌ها را در شرایطی مناسب نگهداری کند.
3- 7-12- حشرات و مارها
برای کاهش خطر حشرات و مارها تمهیدات زیر باید از سوی پیمانکار اجرا شوند:
الف- استفاده از وسایل حفاظتی مانند چکمه، کلاه، توری، دستکش، ماسک و امثال آن ب- زهکشی، سم‌پاشی، سوزاندن یا تخریب مکان‌های ازدیاد و تولیدمثل حشرات و مارها ج- استفاده از بخورهای ضد حشرات
د- بهبود وضعیت بهداشتی محیط‌هایی که در آن‌ها حشرات مشاهده می‌شوند.
ه- - واکسنکوبی کارکنان در معرض حشرات و مارها در صورت صلاحدید پزشک همکار پیمانکار
و- در دسترس بودن کمک‌های اولیه و عملیات پزشکی برای کمک به کارکنانی که حشرات یا مارها به آن‌ها آسیب رسانده‌اند.
ز- ابلاغ دستورالعمل‌های پزشک همکار پیمانکار به کارکنان
جدول 3- 3- شدت روشنایی محیط‌های کاری مختلف
شدت روشنایی برحسب شمع (Footcandles) محل کار
5 پیاده‌روهای سرپوشیده
3 پیاده‌روهای روباز
30 خدمات تعمیرگاهی اتومبیل
5 بتن‌ریزی
10 عملیات ساخت‌وساز - فضاهای داخلی
5 عملیات ساخت‌وساز - فضاهای خارجی
3 عملیات خاک‌برداری و خاک‌ریزی با تجهیزات مکانیکی
ادامه جدول 3- 3- شدت روشنایی محیط‌های کاری مختلف
شدت روشنایی برحسب شمع(Footcandles) محل کار
5 عملیات خاک‌برداری و خاک‌ریزی توأم با آمدوشد پیاده
5 راه‌های خروجی
5 نگهداری و نگهبانی در فضای باز
50 ایستگاه کمک‌های اولیه، درمانگاه‌ها و دفاتر
10 ساختگاه‌ها و کارگاه‌های معمولی
10 اتاق‌های تجهیزات الکتریکی و مکانیکی
5 محل پمپ‌های بنزین و گازوییل و سایر سوخت‌ها
30 کارگاه‌های اجرای کارهای با دقت زیاد
10 سایر کارگاه‌ها
10 انبارهای سرپوشیده
5 انبارهای روباز
10 توالت‌ها، محل‌های استحمام و اتاق‌های رختکن
5 راه‌های دسترسی تونل‌ها و شافت ها
5 محل کارهای عمومی در تونل‌ها و شافت ها
10 جبهه فعال کار در تونل‌ها و شافت ها
30 جوشکاری
3- 7-13- گیاهان سمی
در مناطقی که کارکنان در معرض گیاهان سمی مانند پاپیتال (پیچک)، بلوط، سماق و امثال آن هستند، تمهیدات محافظتی زیر باید از سوی پیمانکار به کار گرفته شود:
الف- کندن و از بین بردن این گیاهان ب- پوشیدن لباس‌های حفاظتی ج- استفاده از کرم‌های محافظ
د- صابون و آب برای شستشوی سریع پوست
ه- - کمک‌های اولیه و تجهیزات پزشکی تائید شده برای مواقع ضروری
و- مصون‌سازی افرادی که در معرض گیاهان سمی قرارگرفته‌اند به روش‌های موردنظر پزشک همکار پیمانکار ز- ابلاغ دستورالعمل‌های پزشک همکار پیمانکار
3- 7-14- مواد شیمیایی
ترابری، انبار کردن و استفاده از اسیدها، سوزآورها و سایر مصالح و مواد شیمیایی خطرناک باید بر اساس توصیه‌های تولیدکننده و تحت نظارت کارشناس متخصص صورت گیرد. انبار کردن این قبیل مواد و مصالح در محل‌هایی انجام خواهد شد که فقط در دسترس افراد مجاز باشد.
دور ریختن مواد شیمیایی اضافی نباید به‌صورتی انجام شود که منابع آب، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، مخازن، نهرها و چشمه‌ها را بیالاید.
افرادی که با این قبیل مواد کار می‌کنند باید با پوشش‌های مناسب ایمنی کار کنند. جعبه کمک‌های اولیه و تجهیزات پزشکی مورد تائید پزشک همکار پیمانکار باید در محل‌هایی که این قبیل مواد وجود دارند و با آن‌ها کار می‌شود، به سهولت قابل‌دسترسی باشد. در محل‌هایی مانند آزمایشگاه‌ها، اتاق‌های شارژ باتری و امثال آنکه مقادیر زیادی از این مواد وجود دارد باید داروهای شستشوی سریع و اضطراری چشم‌ها و امکان دوش گرفتن سریع کارکنان مهیا باشد.
3-8- لوازم ایمنی
این بند از مشخصات فنی عمومی حداقل الزامات را در مورد لوازم ایمنی شخصی کارکنان تمام کارگاه‌های سدسازی ارائه می‌کند.
پیمانکار مسئول تهیه و در دسترس کارکنان قرار دادن، نگهداری و استفاده صحیح از لوازم ایمنی شخصی تعیین‌شده در این مشخصات است. افرادی که نخواهند از این لوازم استفاده کنند و یا مکرراً در مورداستفاده از این لوازم سهل‌انگاری کنند، از کارگاه اخراج خواهند شد. لوازم ایمنی شخصی باید منطبق بر استانداردهای NIOSH1 و MSHA2 و در موارد خاص که در مشخصات فنی خصوصی قید می‌شود منطبق بر استاندارد ANSI3 باشد.
لوازم ایمنی شخصی باید روزانه توسط خود کارکنان مورد بازرسی قرار گیرد و در شرایط مناسب نگهداری شود. لوازمی که تحویل کارکنان می‌شود، قبل از تحویل به کارکنان دیگر باید مورد بازبینی و در صورت لزوم تعمیر قرار گیرد.
